چکیده:
گاهی در اثر تقصیر دیگری، شخص، فرصت تحصیل منفعت و یا اجتناب از ضرر آینده
را از دست میدهد.مثلا، شخصی که در کنکور ورود به دانشگاه ثبت نام نموده و آماده
رقابت شده، در روز امتحان در اثر تصادف، مصدوم شده و از شرکت در امتحان محروم
میشود و شانس قبولی در دانشگاه را از دست میدهد.و یا مریضی برای درمان بیماری خود
به پزشک مراجعه میکند و تقصیر پزشک و عدم تشخیص به موقع نوع بیماری باعث میشود که
وی فرصت معالجه را از دست بدهد؛آیا شخصی که این نوع فرصتها را از دست میدهد
میتواند مطالبه خسارت کند.تردیدی که در قابل جبران بودن این نوع زیانها وجود دارد
از جهت «رابطه سببیت»و«مسلم بودن ضرر»است.در فرضی که فرصت تحصیل منفعت از دست
میرود چون تحصیل نفع در آینده محتمل است، از جهت «مسلم بودن ضرر»، اشکال وجود دارد
چون به طور قطع نمیتوان گفت هر گاه تقصیر خوانده نبود، خواهان منفعت را به دست
میآورد.و در موردی که فرصت اجتناب از زیان از بین میرود و در نهایت زیان واقع
میشود، در وجود رابطه سببیت بین تقصیر خوانده و زیان واقع شده، تردید وجود دارد،
زیرا نمیتوان گفت هر گاه تقصیر خوانده نبود، زیان هم واقع نمیشد.در رفع این
اشکال، باید گفت که در این موارد، نفس فرصت(فرصت تحصیل منفعت و اجتناب از ضرر)،
دارای ارزش است و عرفا برای برخورداری از آن بها پرداخت میشود.لذا از دست دادن آن
نوعی ضرر مسلم است و باید جبران شود و این ضرر ماهیتا با زیان نهایی متفاوت است و
از طرفی بین تقصیر خوانده و از دست رفتن فرصت، رابطه سببیت وجود دارد.
خلاصه ماشینی:
"و در فرض دیگر مسئله(فرصت اجتناب از ضرر)، هر چند بعدا ضرر محقق میشود، مثلا مریض در نهایت فوت میکند یا معلول میشود، بنابراین تحقق ضرر مسلم و بالفعل است ولی وجود رابطه سببیت بین تقصیر خوانده و ضرر ایجاد شده، مسلم و قطعی نیست و از این جهت مسئولیت ایجاد نمیشود، پس حکم به جبران خسارت داده نمیشود.
اشکال این است که در فرض مسئله، وقوع ضرر مسلم نیست زیرا تحصیل منفعت در آینده محتمل است و حصول اطمینان وقتی به دست میآید که فرصت بگذرد و شخص از آن استفاده کند تا معلوم شود که آیا این فرصت قابل تحقق است و نفع نهایی به دست میآید یا خیر؛ (31) چون همان طور که قبلا گفته شد، تحقق فرصت احتمالی است و به هیچ وجه نمیتوان ثابت نمود که هر گاه زیان دیده از فرصت محروم نمیشد، حتما نفع مورد انتظار را به دست میآورد (32) .
دخالت و تأثیر احتمالی تقصیر خوانده در ضرر نهایی در فرضی که تقصیر خوانده، باعث از بین رفتن فرصت اجتناب از ضرر میگردد، رویه قضایی فرانسه یک شرط اضافی برای جبران بودن فرصت از دست رفته، در نظر گرفته است و آن این است که تقصیر پزشک باید در روند تحقق و وقوع زیان نقش داشته و وقوع آن را تسهیل نموده باشد.
ولی از لابهلای آثار حقوقدانان میتوان استنباط نمود که همین روش نیز در حقوق فرانسه پذیرفته شده است، زیرا اگر چه از یک طرف آنها معتقدند که قاضی باید در تعیین میزان خسارت، درجه احتمالی که برای تحقق فرصت وجود دارد در نظر بگیرد ولی از طرف دیگر، متذکر میشوند که از دست دادن فرصت، یک زیان مستقل و جدای از زیان نهایی میباشد و بدین خاطر کمیت آن از زیان نهایی کمتر است (81) و به هیچ وجه جزیی از آن نیست."