چکیده:
در شکلهای مختلف موجود در طبیعت نسبتهای معینی را میتوان مشاهده کرد.این نسبتهای هندسی تابع اصول انتزاعی و فرا طبیعی با اعتقاد بر مقدس بودن موضوع خود و دارای یک زبان نمادین با ویژگیهای روحانی دانسته شدهاند،ازاینرو آنها را هندسهء مقدس نامیدهاند.تقدس هندسه قسمتی از یک دیدگاه کلیتر است که تمدن بشری در دوران باستان را دارای یک منشاء روحانی و عبادی میدانسته است.بنابراین،تاریخ هندسهء مقدس به قرنها قبل بازمیگردد.در جهان سنتی،هندسه از سایر علوم چهارگانهء فیثاغورسی،یعنی حساب، موسیقی و نجوم،تفکیکناپذیر بود.معماری که با هندسه پیوندی نزدیک دارد،خالق اماکن مقدس در طول هزارهها بوده است و انسان سعی کرده است به وسیلهء آن نوعی تجلی آسمانی را برای خود فراهم آورد.معماری ایرانی همیشه بر زیبایی تأکید داشته است و ایرانیان سعی کردهاند در ابعاد ساختمانها،تناسبهایی را به کار گیرند که بازتاب رابطههای کیهانی و نسبت زرین باشند.در این مقاله کوشش شده است تا این روابط در پدیدههای طبیعی و بناها معرفی و تحلیل شود.
خلاصه ماشینی:
"(به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل 7-ترکیب الگوهای هندسی و خطاطی،مسجد جامع،یزد،سدهء 8 ق تحلیل بناهای تاریخی تحلیل هندسی بسیاری از بناهای تاریخی ایران ثابت کرده است که در معماری ایرانی از دانش کاملی از تناسبها،به ویژه نسبت زرین،به طور وسیعی استفاده شده است و این اساس زیباییشناسی ایرانی بوده است.
او ویژگیهای زیباییشناختی و هندسی این بنای تاریخی را به طور کامل تشریح میکند و کاربرد استادانهء نسبت زرین را(به طوری که قسمت کوچکتر در پایین است)در ابعاد گنبد و گنبدخانه نشان میدهد.
تحلیل هندسی او ثابت میکند که معمار بنا یک پنجضلعی رسم شده درون اضلاع یک مثلث متساوی الاضلاع بزرگ منتهی به رأس نوک گنبد را به عنوان مبنایی برای نسبت اختیار کرده است.
در نواحیای که ممکن است این نیرو کششی شود،روابط مربوط به تغییرات ضخامت نصف النهاری h و شعاع r پوسته به صورت زیر خواهند بود: h-hOr1/v (به تصویر صفحه مراجعه شود)(به تصویر صفحه مراجعه شود) که در آنها hO و v ضخامت مرجع و ضریب پواسون و A و B مقادیر ثابت هستند که میتوانند براساس شرایط مرزی به دست آیند.
رابطهء بین نسبت زرین و الگوهای ترک در شکلهای دایرهای معماران ایرانی همواره نسبت به استفاده از شکلهای دایرهای در ساختن قوسها،طاقها و گنبدهای باربر بیعلاقه بودهاند زیرا در این شکلها در یک زاویهء نصف النهاری مشخض ترکهای لولایی ایجاد میشود که منجر به تشکیل سازوکار شکست و فرو ریختن سازه میگردد.
(به تصویر صفحه مراجعه شود)(به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل 14-الگوی ترک ایجاد شده براساس نسبت زرین در یک قوس دایرهای تحت بار وزننتیجه برتری معماری ایرانی در ادراک کامل آن از اهمیت اساسی استفاده از علم و هنر نهفته است."