چکیده:
تحولات برنامهریزی درسی دورهء متوسطهء عمومی ایران طی نخستین دهههای آموزشی ایران در قرن حاضر،یکی از جالبترین موارد تاریخ آموزش متوسطهء ایران است که در تحقیق حاضر مورد توجه قزرار گرفته است.هدف از انجام تحقیق حاضر بررسی این تحولات و نحوهء تأثیرپذیری نخستین برنامههای درسی دوره متوسطهء ایران از الگوهای اروپایی و تلاش و آزمون و خطایی است که مسئولان برنامهریزی آموزشی ایران،و به خصوص شورای عالی معارف،برای بهبود و توسعه برنامههای درسی دورهء متوسطه انجام دادهاند.برای انجام این بررسی از روش تاریخی بهره گرفته شده و در حد امکان به مقایسهء بعضی از درسهای برنامههای درسی این دوره،به جهت شناخت شباهتها و تفاوتهای محتوای درسها پرداخته شده است.اساس اطلاعات این بررسی،نخستین برنامهء تحصیلی دورهء متوسطهء ایران است که به عنوان یک برنامه درسی کشوری در سال 1293 شمسی،تحت عنوان دستور تعلیمات متوسطه به تصویب وزارت معارف رسیده،و سپس،مجموعهء صورتجلسات شورای عالی معارف و مصوبات این شورا طی سالهای 1302 تا 1317 شمسی است.یافتههای تحقیق حاکی از آن است که برنامههای درسی دورهء متوسطهء تدوین شده توسط شورای عالی معارف در دو دههء نخست قرن حاضر،بدوا تحت تأثیر الگوی برنامههای درسی اروپایی مدرسهء دار الفنون و سپس دستور تعلیمات متوسطهء 1293 شمسی شکل و سازمان گرفته و شورای عالی معارف،طی حدود پانزده سال نخست،بارها به تدوین و تصحیح و اصلاح برنامههای آموزشی داخلی و کاهش و افزایش آنها پرداخته است؛تا سرانجام در اواخر دههء دوم قرن،به برنامهء درسی نسبتا منسجم و بهرهمند از واژهها و اصطلاحات فارسی رسیده است.بر اساس این تحقیق،حاصل کار شورای عالی معارف در رابطه با تدوین برنامهء درسی دورهء متوسطه مجموعا مثبت ارزیابی میشود.
خلاصه ماشینی:
اساس اطلاعات این بررسی،نخستین برنامهء تحصیلی دورهء متوسطهء ایران است که به عنوان یک برنامه درسی کشوری در سال 1293 شمسی،تحت عنوان دستور تعلیمات متوسطه به تصویب وزارت معارف رسیده،و سپس،مجموعهء صورتجلسات شورای عالی معارف و مصوبات این شورا طی سالهای 1302 تا 1317 شمسی است.
در برنامههای درسی دورهء متوسطهء مصوب شورای عالی معارف ایران نکات مربوط به «برنامهء درسی»و بندهای 1،2،و3 از تعریف برنامه رعایت شده؛اما عباراتی که در صورتجلسههاس شورای عالی معارف برای این اصطلاحات نو به کار رفته،متفاوت است:به جای عبارت«برنامهء درسی»،ابتدا عبارت دستور(دستور تعلیمات متوسطه،1293 ش)به کار میرفته است؛پس از سال 1300 به تناوب عبارات«پرگرام»،«دستور»یا«پروگرام»(پرگرام دورهء دوم متوسطهء شش سالهء ادبی و علمی،91302به کار رفته؛و زا سال 1314 به بعد،اصطلاح «برنامه»در متن صورتجلسههای شورا وارد شده است(برنامهء تدریس زبان انگلیسی در دورهء اول متوسطه).
>روش،ابزارهای گردآوری دادهها و منابع تحقیق تحقیق حاضر بنابر ماهیت تاریخی خود از روش تاریخی-و در حوزههای مقایسه،از شیوهء تطبیقی-بهره گرفته و کوشیده است که از اسناد معتبر موجود در زمینهء برنامههای درسی دورهء متوسطهء ایران و تغییرات و تحولات آنها بهرهمند شود و در این راستا از دو سند(ابزارهای گردآوری دادهها)از مهمترین اسناد آموزشی کشور،یعنی دستور تعلیمات متوسطه(چاپ سنگی،1293 ش)و صورتجلسههای شورای عالی معارف(دست نوشتهها،1302 ش)برای مطالعهء برنامههای درسی مدد جسته است.
با این مقدمات،میتوان استنباط کرد که برای دورهء متوسطهء ایران درسهایی-و لا بد سر فصلی(که بیتردید نمیتوانسته خالی از نگاه به سر فصلها یا لا اقل کتابهای دار الفنون و درسهای مصوب شورای عالی معارف در سال 1321 ق باشد)-در نظر گرفته شده لوده است.