چکیده:
این مقاله براساس پژوهشی توصیفی و کیفی در زمینه ارزیابی محتوای برنامه درسی جدید فارسی دورهء ابتدایی،طراحی و تدوین شده است.در برنامه درسی جدید فارسی دورهء ابتدایی که عنوان آن«بخوانیم و بنویسیم»است،در قسمت رویکردها،اصول و هدفهای برنامه جدید، رویکرد کلی(کل نگر)و پرورش تفکر خلاق مورد تأکید قرار گرفته شده است.در نتیجه،در این کار پژوهشی،میزان این توجه و تأکید بر خلاقیت و کلنگری با توجه به:الف)معیارهای برگرفته از مبنای نظری خلاقیت و کلنگری در حوزه زبانآموزی و ب)معیارهای تقویت خلاقیت و توجه به کلنگری از منظر برنامه درسی طراحی شدهء فارسی دورهء ابتدایی،از طریق رویکردی ارزشیابانه به پژوهش و تحلیل محتوای مفهومی درسها،مشخص شده است.
نتایج به دست آمده از توجه محدود و کم به خلاقیت و کلنگری در برنامه درسی تدوین شده، حتی با توجه به معیارهای در نظر گرفته شده در برنامه درسی طراحی شدهء فارسی ابتدایی، حکایت میکند.برداشت از خلاقیت و به خصوص کلنگری در این برنامه درسی تدوین شده، برداشتی محدود و سطحی در حوزه کلنگری و خلاقیت بوده است.بخشی قابل توجه از موقعیتها و فعالیتهای یادگیری پرورش دهندهء خلاقیت و کلنگری،چه از منظر مبنای نظری و چه از منظر برنامه درسی طراحی شدهء فارسی ابتدایی،مورد غفلت و بیتوجهی کامل قرار گرفته است کتابهای بخوانیم و بنویسیم،عمدتا کارکرد دریافت اطلاعات و انتقال معلومات به ذهن دانشآموز را دارند و بخش قابل توجه از کارکردهای زبانی چون کارکرد اکتشافی، تخیلی،شخصی و تعاملی و ایجاد موقعیتهای یادگیری معنادار و مورد علاقهء دانشآموز،چندان در آنها مورد توجه قرار نگرفته است.
خلاصه ماشینی:
در بخش دوم،پژوهش ارزیابی و تحلیل محتوای برنامه درسی جدید فارسی دوره ابتدایی مدنظر بوده است که با توجه به الف)معیارهای به دست آمده در بخش اول پژوهش یعنی مبنای نظری پرورش خلاقیت و توجه به کلنگری در حوزه زبان و ب)معیارهای در نظر گرفته شده برای تقویت خلاقیت و توجه به کلنگری در برنامه درسی طراحی شدهء فارسی ابتدایی(بخوانیم و بنویسیم)،انجام پذیرفته است.
نتایج بررسیها و تحلیلهای محتوایی انجام شده نشان میدهد که بهطور خلاصه محتوای کتابهای درسی بخوانیم و بنویسیم سالهای اول تا پنجم ابتدایی، سازماندهی آنها و موقعیتها و فعالیتهای یادگیری در نظر گرفته شده در این کتابها،در مجموع تا حدود کمی و در معدودی از مقولههای تشکیل دهندهء خلاقیت زبانی،چه از منظر مبنای نظری خلاقیت در حوزهء زبان و چه از منظر خلاقیت در برنامه درسی طراحی شدهء فارسی ابتدایی،به پرورش خلاقیت در آموزش تواناییهای زبانی توجه داشتهاند و بخشی قابل توجه از زمینههای محتوایی تقویتکننده خلاقیت زبانی دانشآموزان و همچنین موقعیتها و فعالیتهای یادگیری پرورش دهندهء خلاقیت زبانی،در حد بسیار ناچیز و محدود و یا به هیچ وجه مورد توجه و تأکید قرار نگرفتهاند و فرصتی برای تقویت آنها در برنامه درسی تدوین شده،فراهم نشده است.
>نتیجهگیری یافتههای این پژوهش نشان میدهد که میزان توجه به کلنگری و تقویت خلاقیت و تفکر نوآورانه دانشآموزان دورهء ابتدایی از طریق فعالیتها و موقعیتهای یادگیری زبانی طراحی و تدوین شدهء برنامه درسی فارسی جدید دورهء ابتدایی،بسیار محدود و کم است.
کتابهای بخوانیم و بنویسیم عمدتا کارکرد اطلاعاتی و انتقال معلومات به ذهن دانشآموز را دارند و بیشترین توجه و تأکید برخواندن و بیان کردن تکرار گونه،نشان دادن دریافت از متن خوانده شده،انتقال بصیرت به دانشآموز از سوی کتاب،کلمهسازی،جمله نویسی، تقویت دست برای نوشتن و تمرین و تکرار جملات کتاب درسی،به حافظه سپردن شکل حروف و صداها و کلمات و تقویت دستخط فارسی صورت گرفته است که کثرت اینگونه فعالیتها در کتابها چندان مرتبط با پرورش خلاقیت نیست.