چکیده:
نوسازی و اصلاحات در ایران در دوره قاجاریه از بالا و از طریق مقامات حکومتی
آغاز شد که به علت ماهیت خود کامه رژیم و مخالفت درباریان و صاحبان منافع خاص ناکام
ماند.با ضعف و زوال دولت مرکزی جنبشهای احتماعی اصلاح طلبانه از تنباکو تا مشروطه
رخ نمودند که آنها نیز نتوانستند به اهداف خود دست یابند و دولت مطلقه و نوگرای رضا
شاه روی کار آمد. در دوره پهلوی اول و دوم روند نوسازی در ایستارها و ساختارها، شدت
گرفت ولی به دلیل فقدان یک چارچوب تئوریک منسجم و ماهیت خود کامه دولت در قالب یک
رژیم«پدر سالار جدید»و نیز فساد و سرکوب و عدم مشارکت نخبگان صنعتی و خصوصی در
تصمیم سازیها و نارضایتی طبقات متوسط و پایین و تشدید تضاد بین جامعه و دولت و نیز
دین و دولت، بحران اجتماعی گسترش یافت و به انقلاب اسلامی ختم شد.
خلاصه ماشینی:
"اما در دوره قاجار نیز ضعف دولت مرکزی و اختلافات داخلی و فساد و رشوه خواری و ناکار آمدی، به ویژه در پی ناکامی اصلاح طلبان دولتی از عباس میرزا و قائم مقامها تا امیر کبیر و سپهسلار و ورود سرمایهداری غربی با هجوم سیاسی-نظامی و جنگهای ایران و روس و بعد قراردادهای تحمیلی و نفوذ کمپانی تجاری، ادامه یافت و استبداد و خود کامگی و زور و سرکوب و ایجاد اختلالات اساسی در کار و تولید و معیشت مردم، کشور را دچار یک بحران عمیق اجتماعی کرد.
نتیجه گیری بنابراین، با توجه به جنبههای تئوریک، سیاسی و اجرایی تغییرات اجتماعی و نو سازی و توسعه و مؤلفههایی که با تفکیک ایدئولوژی از تئوری توسعه به دست آمد، در مورد تجربه فکری و عملی ایرانیان در دوره معاصر در خصوص نو سازی و اصلاحات به این نتیجه میرسیم که از یک سو با ریشههای تاریخی و ساختاری مربوط به ماهیت دولت و غلبه استبداد و خود کامگی و ضعف جامعه و گروههای اجتماعی از روشنفکران تا طبقه متوسط، از نظر فکری و فلسفی و اقتصادی و سازمانی، و از سوی دیگر با ورود تخریبی سرمایهداری و مدرینته سازمان یافته و برقراری روابط وابستگی، نخبگان فکری-سیاسی چه در دستگاه دولتی و چه در خارج از آن گرفتار ایدئولوژی و ذهنیتها و منافع خاص خود بوده و در حرکت اصلاحیشان نتوانستند با یک چارچوب نظری روشن، جامع و منسجم و در پیوند با نیروها و طبقات مولد و پیشرو جامعه و طبقه متوسط، موانع ذهنی و عینی اصلاحات را از پیش رو برداشته و با ایجاد یک دولت مرکزی قوی و کار آمد و با کنار زدن تدریجی گروههای غیر مولد حاکم، نظام اجتماعی را تغییر داده و کشور را به توسعه برسانند."