چکیده:
سیل خروشان قتل و غارت مغولان از آسیای میانه تا ایران را در کام خود فرو برد و حتی شهر بغداد را به آتش و غارت و بیداد خود سوزاند. عدهای از نویسندگان شیعه و سنی باعث حادثه خونین بغداد را خواجه نصیرالدین طوسی میدانند؛ شیعیان هدف خواجه را از این کار، گامی به سود جهان اسلام، و سنیان نابودی اسلام میدانند. خواجه نصیرالدین طوسی اندیشمندی بلند مرتبه است که مقام مهم اداری وی در دستگاه مغولان و هماهنگی او با حمله هلاکو خان به بغداد از یک سو، فعالیتهای گسترده او در زمینههای علمی و فنی و نجومی از سوی دیگر موضعی جدالانگیز را درباره او پدید آورده است. به نظر میرسد که طوسی هم از سوی ممدوحان خود و هم از طرف منتقدانش تا حدودی مورد قضاوت نادرست قرار گرفته است. در این نوشتار به میزان نقش یا عدم نقش خواجه نصیرالدین طوسی در یورش مغولان به بغداد پرداخته است.
خلاصه ماشینی:
"شیخ تقی الدین احمد بن عبد الرحیم،مشهرور به ابن تیمیه،درباره خصوصیات خواجه نصیر الدین طوسی و ارتباط وی با هلاکو خان به خصوص مسئله یورش به بغداد مطالبی مینویسد که ترجمه آن چنین است: این مرد که نزد همگان-خواص و عوام-آوازه دارد،وزیر ملحدان باطنی یعنی اسماعیلیان الموت بود.
33 خواند میر در کتاب حبیب السیر سرگذشت هجوم هلاکو خان به بغداد را از یک سو بنابر استصواب خواجه نصیر الدین طوسی میداند و از سوی دیگر وزیر پر مکر و تزویر خلیفه، ابن علقمی را عامل اصلی یورش مغولان به بغداد میداند:همو بود که سپاهیان بغداد را به اطراف ولایات فرستاد و قاصدی سخندان نزد هلاکو فرستاد و قصه پریشانی لشکریان را باز نمود و سپس در یک عریضه دیگر برای هلاکو پیام داد که«من بعد وصول مواجب سپاهیان بغداد و مرسومات لشکریان این بلاد چون سررشته حسن عهد و اخلاص من نسبت به عباسیان منقطع و نابود خواهد بود.
40 به نظر میرسد این گونه داوریها به دور از حقیقت و بر پایه تحقیق و جست و جوی دقیق و درست نیست و هیچ یک از نوشتههای تاریخی و دیدگاههای ارائه شده در مورد ارتباط خواجه نصیر الدین طوسی با سقوط بغداد جز بر پایه گزارش رشید الدین فضل اللٰه درست نمینماید و از آن پس سخنانی را برخی از صاحب نظران بر آن افزودهاند یا آنکه مسئله به شیوههایی دور از واقعیت تاریخی تفسیر شده است."