چکیده:
تفسیر عرفانی قرآن بر مبانی خاصی استوار است که عبارتند از:مبانی فکری،عقیدتی و زبانی.اصل ظاهر و باطن،و وحیانگاری فهم عارفان،دو مبنای مهم فکری در این مقوله به شمار میرود.زبان عرفان که زبان اشارت و رمز است در کنار تأویل و تمثیلگرایی از مبادی زبانی این رویکرد در تفسیر قرآن محسوب میشود.از دو اصل فوق،ما پژوهش دربارهء اصل اول یعنی ظاهر و باطن،را برگزیدهایم،این مقاله شامل 3 مبحث مهم است: الف)عارفان برای جهان هستی ظاهر و باطن قائلند.تلاش شده با استشهاد به آثا عرفانی، چند و چون این ادعا مورد بررسی قرار گیرد.از فروع این مبحث،تطبیق کتاب تکوین و کتاب تدوین(قرآن)و نیز همانندی جهان،قرآن،و انسان در تبعیت از اصل ظاهر و باطن است. ب)بررسی ظاهر و باطن قرآن کریم.کوشش شده این مسأله نیز با ذکر شواهدی از کلمات و آیات قرآنی و نیز تصریحات برخی عارفان تحلیل و ارزیابی گردد. ج)کاوشی در برخی روایات مربوط به این بحث در جوامع حدیثی و کتب تفسیری.مقولاتی همچون ظاهر،باطن،حد و مطلع از طریق این روایات مورد بررسی قرار میگیرد.
خلاصه ماشینی:
"تدوین(قرآن)و نیز همانندی جهان،قرآن،و انسان در تبعیت از اصل ظاهر و باطن است.
رابطهء بین این دو مرتبه(احدیت و واحدیت)همان نسبت باطن و ظاهر است.
ظهور دارند در نفس کل که مظهر علم حق است نیز همه ظاهر شدهاند و این نفس کل چون
«یعنی بعد از کرسی که فلک هشتم است،از آیات کتاب عالم این جرمهای آسمانی است که
و این مقدار که در مقابل هر آیتی از کتاب عالم آیتی از آیات قرآنی واقع است در وجه
از نظر عارف شهیر سید حیدر آملی نیز کتاب قرآن با کتاب تکوین و عالم صوری مطابقت دارد
این کتاب از زبان خود آن چنین است:«انا جعلناه قرآنا عربیا لعلکم
قرآن یا حقیقت آن،ورای نقش و حرف و ظاهر این الفاظ است.
چون سلطان ولد در کتاب معارف خود پس از ذکر این روایت که قرآن دارای هفت بطن است
صدد بیان این نکته است که فهم کتاب خدا که بطون و اسراری در خود دارد-و باطن داشتن
این آیه دستاویز مهمی برای عارفان در تفسیر اشارتی است که براساس آن نباید
مستلزم قول به وجود معنای باطنی و مخفی(و رای ظاهر)برای آیات و الفاظ است.
معانی ظاهری آن آشنا میکند،اما جنبه باطنی این آیات در ام الکتاب است و ام الکتاب یعنی اصل
از نظر یک عارف مفسر که به اصل ظاهر و باطن در تفسیر آیات الهی معتقد است،فهم آیات
براساس این روایات ظاهر قرآن به معنای یکی از موارد ذیل است:
براساس این روایات تفسیر و تنزیل قرآن همان بعد ظاهر قرآن است و تأویل قرآن نیز"