چکیده:
در برنامهریزی شهری و ناحیهای،تعامل بین پدیدهها،انواع کاربریها و نیز چگونگی دسترسی به امکانات و تسهیلات را با استفاده از مدلهای گوناگون بررسی میکنند. جغرافیدانان و برنامهریزان با اقتباس از قانون نیوتن در بررسی هم کنشی پدیدههای مختلف اجتماعی از جمله مهاجرت،ترافیک و مبادله اطلاعات به صورت گسترده مورد استفاده قرار دادهاند.ضمنا"از مدلهای جاذبه در اندازهگیری"دسترسی به خدمات"به مفهوم عام آن استفاده شده است.
در این مقاله سعی شده ضمن بحث دربارهء مدل جاذبه،به بررسی شاخصهای دسترسی و مدلهای مربوط به آن پرداخته شود.
خلاصه ماشینی:
"جغرافیدانان از مدلهای ریاضی در تحقیق و بررسی روابط بین پدیدهها و مکانهای گوناگون استفاده میکنند و با تقلید از مدل جاذبه نیوتن به کمک مدلهای ریاضی،برای نمونه هم کنشی و تعامل بین نواحی، شهرها و حومه آنها را به تصویر میکشند و نیز مفهوم فاصله را برای بیان دسترسی به کار میبرند و از دسترسی به عنوان مبنا در برنامهریزی یاد میکنند.
قانون نیوتن در فیزیک برای دو جسم به جرمهای M1 و M2 که به فاصله d از هم قرار دارند با نماد ریاضی به صورت زیر بیان میگردد: 1)(به تصویر صفحه مراجعه شود) که در آن F نیروی کششی یا جاذبه و G مقدار ثابت جهانی یا شاخص مقیاس است.
ریلی(1929)به طور مستقیم از نظریه نیوتن استفاده کرد و شرح داد که حرکت و مبادله بین دو مرکز جمعیتی متناسب با جمعیت آنها و بطور معکوس متناسب با توان دوم فاصلهای که آنها را از هم جدا میکند، که آن را میتوان به صورت فرمول نوشت: 2)(به تصویر صفحه مراجعه شود) (به تصویر صفحه مراجعه شود)همکنشی(جاذبه)بین دو مرکز(به تصویر صفحه مراجعه شود)،(به تصویر صفحه مراجعه شود)و(به تصویر صفحه مراجعه شود)اندازهء جمعیت دو مرکز(به تصویر صفحه مراجعه شود)،و اندازهء فاصلهای است که آنها را از هم جدا میکند4.
بالاخره تابع 10 را میتوان به این صورت تفسیر کرد:این شکل تضاد بین انتخاب منطقهای را برای کار نشان میدهد که اولا از محل مسکونی j دور میباشد(جمله (به تصویر صفحه مراجعه شود))ثانیا در زمانی نهچندان دور تلاش سفری طولانی را شامل میشود."