چکیده:
«قیاس اقترانی شرطی»عنوان نظریهای است که ابن سینا ارائه کرده است و خلاصه آن بدین شرح است. که اولا علاوه بر قضایای حملی،قضایای شرطی را نیز میتوان متصف به کلیفت و جزئیت و سلب وایجاب کرد؛ثانیا صورتهای متعددی از قیاس شرطی را نیز براساس آن میتوان طراحی کرد. بنیادهای اولیه چنین نظریهای اگرچه در آثار منطقیون رواقی-مگاری دیده میشود،تأسیس یک نظام منطقی منسجم در این باب بنا به تصریح خود این سینا هیچ سابقهای در دورههای پیشین نداشته است. در مقاله حاضر مؤلف با الهام از منطق زمان جدید میکوشد ضمن مطالعه تحقیقات نیکلاس رشر منطقدان مشهور آلمانی در این باب،فرمولبندی و نمادگذاری موردنظر خویش را ارائه نماید و نحوه بسط و توسعه فرمولبندی مزبور را در ساختار قیاس اقترانی شرطی نشان دهد.
خلاصه ماشینی:
"در مباحث قبل دیدیم در منطق شرطی ابن سینا اگر و قضیه متصله و منفصله مانع الخلو در کمیت،کیفیت و یکی از طرفین وحدت داشته باشند و نقیض مقدم شرطیه متصله،طرف دوم منفصله قرار گیرد،این دو قضیه معادل هم تلقی میشوند؛یعنی براساس فرمولبندی نیکلاس رشر باید معادله منطقی زیر برقرار باشد: (به تصویر صفحه مراجعه شود) به وضوح روشن است که چنین معادلهای برقرار نیست.
در چنین صورتی است که معادله موردنظر برقرار میگردد،یعنی داریم: (به تصویر صفحه مراجعه شود) با فرمولبندی دقیق موجبه کلیه منفصله A و سالبه کلیه منفصله E همانند روشی که در متصله جاری شده است،فرمولبندی موجبه جزئیه منفصله I را از نقیض سالبه کلیه منفصله و فرمولبندی سالبه جزئیه منفصله O را از نقیض موجبه کلیه منفصله میتوان به دست آورد،یعنی داریم: (به تصویر صفحه مراجعه شود) برای یافتن مثالی صادق در زبان طبیعی که سلب را در ناحیه تالی منفصله نشان دهد یکی از بهترین روشها همان است که منطقدانان مسلمان شناسایی کردهاند،یعنی تشکیل منفصله مانعه الخلو از مفهوم عام و نقیض خاص،به عنوان مثال:«همیشه حسن یا آسیایی است یا ایرانی نیست» که فرمولبندی آن به صورت زیر است: P حسن آسیایی است و Q حسن ایرانی است ؟؟؟؟ که شرط سالبه معادل آن عبارت است از: ؟؟؟؟ یعنی«همیشه اگر حسن آسیاسی نباشد،ایرانی نیست»که صدق آن روشن و واضح است.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) به عنوان مثال برای فرمولبندی موجبه کلیه متصله و سالبه جزئیه منفصله داریم: (به تصویر صفحه مراجعه شود) (-)«کل ج ب و دائما اما کل به ا ا و هـ ز ینتج دائما اما کل ج ا ا و هـ ز» نتیجهگیری همانگونه که در مقاله حاضر بر آن تأکید شد«نظریه قیاس اقترانی شرطی ابن سینا»یکی از ابداعات و نوآوریهای مهم در تاریخ منطق صوری محسوب میشود که هیچ سابقهای در سنت ارسطویی و رواقی-مگاری نداشته است."