روابط شهر و روستا در ایران: پیوند فضائی

"توسعۀ نظام سرمایه‌داری،گسترش شهرنشینی،تغییر در ساختار اقتصادی-اجتماعی در نیم قرن اخیر و بالاخره اصلاحات ارضی نظم تازه‌ای را در روابط شهر و روستا حاکم کرد که صورت تغییر شکل یافتۀ آن،بعد از اصلاحات ارضی،به اشکال زیر نمایان گردید: 1-روابط مالکیت سنتی و قدیمی با شکل تغییر یافتۀ آن بعد از اصلاحات ارضی 2-تسلط تجاری روزافزون شهرها با تکیه بر افزایش درآمد ملی 3-بهره‌برداری وسیع و متمرکز از نیروی انسانی روستا در شهرها 4-نقش اداری و خدماتی روزافزون شهرها بازتاب دگرگونیهای ناشی از روابط شهر و روستا و جهت‌گیری آن به نفع شهرها در اشکال فضایی و جابجایی جمعیت کاملا نمایان می‌گردد و موجب خالی شدن،کاهش ارزش اقتصادی روستاها و افزایش جمعیت و تمرکز سرمایه در شهرها و در نتیجه قطب‌گرایی،که عدم تعادل فضایی را در پی دارد. در سطح ملی شهر از طریق مکانیزمهایی که برقرار بود با مراکز بالا دست خود ارتباط داشت و همواره حرکتی از پائین به بالا در سطح ملی برقرار گشته بود بدین ترتیب جامعۀ روستایی ما زاد اقتصادی خود را از طریق بهرۀ مالکانه و مالیات روانۀ شهر مرکز ناحیه می‌کرد و شهر مرکز نایحه قسمتی از آن را به شهرهای بزرگتر و پایتخت انتقال می‌داد و مجموعۀ درآمد در پایتخت متمرکز می‌گردید که هیچگونه بازگشتی در جهت سرمایه‌گذاری و عمران ملی به سطوح پائین‌تر را نداشت(شکل شمارۀ 1) با گذشت زمان و به دنبال توسعۀ سرمایه‌داری،تحولات سیاسی و اجتماعی و اقتصادی نقاط شهری رو به افزایش گذاشت،و بتدریج نقاط شهری جدید در اطراف تنها مرکز شهرستان و نقاط شهری قبلی ظاهر گردیدند. به موازات این امر ضروری است که پیوند فضائی و روابط اقتصادی اجتماعی روستاها نیز در ارتباط با شهرهای کوچک و متوسط تحکیم یابد؛زیرا در ایران تباینات جغرافیایی موجب عدم تعادل ناحیه‌ای شده است که نتیجۀ آن تفاوت در ساختار و پراکندگی جمعیت در سطح ملی است و شکل‌گیری فضای ملی را دچار اشکال کرده است."