چکیده:
خزائن الانوار از آخرین تفسیرهای ادبی،عرفانی به زبان فارسی است که دو روش ادبی و عرفانی را یک جا در کنار هم جمع کرده است. و با نثر فارسی بلیغ،آیات الهی را در قالب مباحث عرفانی و معنوی بیان میکند. این تفسیر متعلق به''میر محمد رضا خاتون آبادی‘‘معروف به'' مدرس‘‘از علمای قرن دوازدهم هجری است.از آن جا که به شرح حال او در کتب رجال پرداخته نشده است و چنانچه بعضا نامی از او بردهاند صرفا به ذکر سیادت و تألیفاتش اشاره نمودهاند،نگارنده کوشیده است با مراجعه به آثار او و با استناد به شجرهنامهها،نسبت وی را شناسایی نماید و برداشتهای نادرست و اشتباهات موجود در معرفی او را تصحیح کرده، به بررسی تفسیر خزائن الاوار و خصوصیات و برجستگیهای آن بپردازد.
خلاصه ماشینی:
22 در کتاب وقایع السنین که مؤلف به هنگام تشریح اتفاقات و حوادث سنوات دورهی خود،اخبار و آگاهیهایی را مربوط به زندگی اعضای خاندان خویش به دست میدهند و نام آنان را به طور دقیق و با نسبتی که با او دارند،ذکر میکند32،در بیان وقایع سال 0401 بدون اشاره به ذکر سیادت محمد رضا و بستگی او با خود،تنها اشاره به نگارش کتیبهای میکند که توسط ملا محمد رضا امامی صورت گرفته و مینویسد: تاریخ کتابه خط ملا محمد رضا امامی در صفه رو به مشرق مسجد جدید عباسی در هزار و چهل هجری42 بنابراین با توجه به شواهد و قراین یاد شده،خط کتیبهی مورد نظر آقا بزرگ، متعلق به محمد رضا خاتون آبادی نیست.
ویژگیهای نثر این تفسیر عبارت است از: 1-استفاده از آیات و احدایث 2-به کارگیری ضرب المثلها و عبارات عربی 3-درآمیختگی نظم و نثر 4-به کارگیری تشبیه و استعاره 5-تتابع اضافات 6-آوردن عبارات طولانی 7-به کارگیری ترکیباتی از فارسی و عربی 8-بهرهگیری از القاب احترامآمیز 9-آوردن جملههای دعایی پس از ذکر نام اشخاص 01-استفاده از''چه‘‘ی تعلیه 11-به کارگیری''چه‘‘به جای''چو‘‘(قید زمان) 21-تکرار''که‘‘ 31-آوردن''واو‘‘استینافیه در آغاز کلام معرفی نسخ: در مراجعه و بررسی قهرست نسخ خطی کتابخانهها،به طور کلی ده مورد با عنوان،تفسیر خزائن الانوار معرفی شده بود که مشخصات آنها عبارتاست از: 1-نسخه موجود در بخش نسخ خطی کتابخانه عمومی حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجفی(ره)با شماره 323 در قم نگهداری میشود.
01-سید علی اصغر اصغرزاده ضمن بیان نسخههای خطی کتابخانهی شخصی خویش،از تفسیری بدون نام،به زبان فارسی اثر میرزا محمد بن رضای قمی یاد می کند و چنین توضیح میدهد که گویا این تفسیر همان خزائن الانوار میرزا محمد رضای امامی مؤلف جنات الخلود میباشد و در وصف آن مینویسد: تفسیر فارسی میرزا محمد بن رضای قمی که برای شاه سلطان حسین صفوی ساخته و در آن وی را چنین ستوده است.