چکیده:
در این مقاله تغییرات جمعیتی جامعه روستایی ایران برحسب طبقات جمعیتی، شرایط محیطی و مولفههای معیشتی و توسعهای با اتکا به دیدگاههای بازراپ و مک نیکل، تحلیل شده است. در این پژوهش،از 125817 آبادی کشور،تعداد 45085 واحد که دارای جمعیت و فعالیت کشاورزی بودهاند،به مثابه روستا تعریف و انتخاب شده و روند تغییرات جمعیتی آنها برحسب وضعیت محیطی و توسعهای تحلیل شده است. نتایج پژوهش نمایانگر آن است که بیش از 85 درصد از افزایش جمعیت روستاها در طول دهههای مورد بررسی،مربوط به نقاط روستایی بزرگ(بالای 1500 نفر جمعیت)بوده است. قطبی شدن جمعیت و امکانات در روستاها(بزرگتر شدن روستاهای بزرگ و کوچکتر شدن روستاهای کوچک)،گسترش و رشد روستاهای دشتی و جلگهای و کاهش روستاهای کوهستانی،مهاجر فرستی روستاهای زیر صد خانوار،از نتایج دیگر این تحلیل است. تنوع فعالیتهای اقتصادی،سطح عمقی شدن کشت،امکانات توسعهای،وضعیت طبیعی، اقلیمی،مکانی روستا،نسبت بهرهبرداران کشاورزی،نوع روستا و تکنولوژی کشاورزی از مهمترین متغیرهای موثر برتغییرات جمعیتی بوده است که در مجموع 57 درصد واریانس آن را تبیین میکنند.
In this article, based on the theoretical framework of Bazrup
and McNichle, the population changes of rural areas of Iran are
examined in terms of demographic, environmental, and developmental
characteristics of the areas of the study.
From 125817 rural areas of the country the population changes of
45085 areas were analysed based on the data of the National Census of
Population and Housing from 1335 to 1375.
The data revealed that during the last 50 years big villages {over 1500
inhabjlants) have been account for mere than 85% of the rise of rural
population during the studied decades, The data also inferred to the
polarization of population and infrastructure facilities, the growth of
local plain villages and the decline of mountainous villages, and
depopulation of villages with less than a hundred inhabitations.
The results of a multi-variation analysis indicated the main variables
affecting rural population changes included diversity of economic
opportunities, level of agricultural intensification, developmental
facilities, ecologic condition and natural location, the proportion of
agricultural activities, and type of village and agricultural technology.
These variables explained 57 percent of the changes of rural population
خلاصه ماشینی:
"این امر به نوبه خود موجب عمیقتر شدن شکاف توسعهای بین آبادیهای پرجمعیت و کمجمعیت در سه دههء اخیر شده است؛این در حالی است که از کل 77034901 هکتار اراضی کشاورزی آبادیهای مورد بررسی،86/4 درصد(3620947/6 هکتار)مربوط به آبادیهای واقع در طبقات جمعیتی کمتر از 0001 نفر بوده است.
تغییرات جمعیتی و امکانات توسعهای در آبادیها از سال 5431 تا 5731 (به تصویر صفحه مراجعه شود) جدول 7 نشان میدهد،الف)در طول سالهای 5431 تا 5731 در آبادیهای فاقد امکانات توسعهای،فقط 2/2 نفر و در آبادیهای دارای همه امکانات،035 نفر به جمعیت هر روستا اضافه شده است.
سطح امکانات و تکنولوژی کشاورزی و روند تغییرات جمعیتی آبادیهای مورد بررسی (به تصویر صفحه مراجعه شود) جدول 8 حاکی از آن است که الف)متوسط افزایش جمعیت آبادیهای مورد بررسی از سال 5431 تا 5731 همبستگی مثبت و معناداری با سطح امکانات و تکنولوژی کشاورزی داشته است.
میانگین تغییرات جمعیت آبادیها برحسب تنوع فعالیتها (به تصویر صفحه مراجعه شود) جدول 9 نشان میدهد،هرچه تنوع و تعدد فعالیتهای اقتصادی و معیشتی در آبادیهای مورد بررسی بیشتر باشد،میانگین افزایش جمعیت نیز بالاتر بوده است.
میزان آیش اراضی زراعی و روند تغییرات جمعیتی از سال 5431 تا 5731- به منظور بررسی رابطه بین دو متغیر مذکور،ابتدا درصد آیش اراضی زراعی محاسبه و طبقهبندی شده و آنگاه میانگین و نسبت افزایش جمعیت آبادیها برحسب نسبتهای آیش،محاسبه گردیده است(جدول 11).
نسبت آیش اراضی زراعی و تغییرات جمعیتی آبادیهای مورد بررسی از 5431 تا 5731 (به تصویر صفحه مراجعه شود) آزمون رابطه بین عمقی شدن کشت و تغییرات روستایی-ضریب همبستگی بین روند عمقی شدن کشت1و روند تغییرات جمعیت آبادیها معادل 0/183مثبت و معنادار بوده است."