چکیده:
ادبیات تطبیقی از دیدگاه مکتب فرانسوی،شاخهای از تاریخ ادبیات است که به بررسی روابط تاریخی در میان دو یا چند ادبیات ملی میپردازد.مکتب تطبیقی آمریکا نیز ادبیات تطبیقی را پژوهشی بین رشتهای میداند که به مقایسه ادبیات ملتها با یکدیگر و بررسی رابطه ادبیات با سایر رشتههای علوم انسانی و هنرهای زیبا میپردازد.ادبیات تطبیقی در مفهوم علمی آن نخست در فرانسه پدید آمد؛آنگاه به بعضی از کشورهای غربی چون آلمان،ایتالیا،آمریکا و...راه یافت و سپس روانه شرق دور و دیگر کشورها چون ایران گردید.ایران در زمره نخستین کشورهای آسیایی است که به تأسیس ادبیات تطبیقی پرداخته است اما پژوهشگران ایرانی غالبا با نادیده انگاشتن نظریههای ادبیات تطبیقی به پژوهشهای عملی و کاربردی در این حوزه پرداختهاند.این امر منشأ بسیاری از آشفتگیها و یا کژتابیهای ذهنی و فکریای است که امروز در حوزهء ادبیات تطبیقی فارسی وجود دارد.
خلاصه ماشینی:
"(الخطیب،1999:50) با مقایسهء این تعریف با تعریفی که تطبیقگران فرانسوی ارائه میکنند میتوان به روشنی دریافت که هر دو تعریف به ادبیات تطبیقی به عنوان مطالعهء ادبیات در خارج از مرزها مینگرند اما اختلافهای شدیدی میان هر دو دیدگاه در مسائل عملی و تطبیقی وجود دارد؛از دیدگاه تطبیقگران آمریکایی،تنها پدیدههای ادبی نیستند که در این مکتب جدید مورد پژوهش قرار میگیرند بلکه تمایل به تطبیق،حوزههای مختلف معرفتی و بیانی را شامل میشود؛به گونهای که میتوان گفت که کلمهء ادب تقریبا دیگر گنجایش این همه تنوع و تعدد را ندارند.
در همین سال سید فخر الدین شادمان مقاله کوتاهی را درباره ادبیات تطبیقی منتشر کرد (شادمان،1332:129-135)و در آن به جای اصطلاح«تاریخ روابط ادبی بین المللی)که گویارد تطبیقگر فرانسوی ارائه کرده بود،اصطلاح«روابط و تأثیرات ادبی»را پیشنهاد نمود.
مؤلف در این کتاب-که فاقد اشاره به اصطلاح و نظریههای ادبیات تطبیقی است-به بررسی تأثیر مقامهنویسی عربی بر مقامهنویسی در فارسی میپردازد و به تقلید از مرحوم ملک الشعراء بهار، حکایات گلستان سعدی را نیز نوعی مقامه میپندارد(ابراهیمی حریری،1346:ص«ج»).
اغلب آثار وی به بررسی تأثیر ادبیات تطبیقی و ادبیات فرانسه اختصاص دارد،از آن جمله میتوان به آثار زیر اشاره کرد: آندره ژید و ادبیات فارسی(تهران،زوار،1349):وی در این اثر-که احتمالا رساله دکترایش بوده است-به بررسی منابع ایرانی آندره ژید میپردازد.
دکتر محمد علی اسلامی ندوشن نیز از پژوهشگران و مترجمان ایرانی است که درباره پژوهشهای تطبیقی تألیفاتی دارد؛از جمله آثار او در این زمینه،جام جهانبین،(نشر ایران مهر، چاپ دوم،1345)است؛این کتاب دربردارنده مقالاتی تطبیقی چون سودابه و فدر،رومئو و ژولیت و زال و سودابه،ویس و ایزوت،خویشاوندی فکری ایران و هند،تأثیر اروپا در تجدد ادبی ایران و..."