چکیده:
قیاس ناپذیری در فلسفه علم می گوید که پادایم ها/نظریه های علمی رقیب، هر چند از اصطلاحات واحدی استفاده می کنند، اما راجع به موضوع واحدی سخن نمی گویند و در نتیجه، دانشمندانی که در پارادایم های علمی رقیب بسر می برند یا از نظریه های بنیادین علمی رقیب دفاع می کنند، حرف یکدیگر را نمی فهمند. مقاله حاضر، کوششی است برای بررسی و نقد این تز. مؤلف ابتدا با تمرکز روی دو مدافع اصلی این تز، یعنی توماس کوهن و فایرابند، آن را در بستر تاریخی خود توضیح می دهد. سپس سعی می کند مقدمات استدلال آنان بر این تز را آشکار نماید، و در نهایت تلاش می کند با استفاده از نظریه برون گرایی معنایی در فلسفه زبان، یکی از مقدمات اصلی این استدلال را رد کند. در توضیح این نظریه، روی دو چهره اصلی این جریان، یعنی کریپکی و پاتنم، تمرکز خواهد شد. از نظر مؤلف، برون گرایی معنایی، راهی برای رد تز قیاس ناپذیری است.
خلاصه ماشینی:
"منظور وی از قیاس ناپذیری دو نظریة بنیادین علمی، آن است که آنها از لحاظ مفهومی با هم ناسازگارند؛ یا به بیان دقیقتر، مفاهیم کلیدی هیچ یک از این دو نظریه را نه میتوان بر اساس مفاهیم کلیدی نظریة رقیب تعریف کرد و نه میتوان با یک جملة مشاهدتی 130 صحیح، به آن مرتبط ساخت (Feyerabend, 1962, pp.
از جمله مثالهای فلسفی او در مقالة «تبین، تحویل وتجربهگرایی»، برای قیاس ناپذیری نظریهها، نظریههای فلسفی ارائه شده دربارة مسئلة وجود جهان خارج و مسئلة اذهان دیگر است (Feyerabend, 1962, p.
علی رغم این، نشان دادهاند که این دیدگاه به نتایجی میانجامد که غیر قابل قبول است و حتی با مفروضات خود آن در تناقض است (Cf: Shapere, 1946; Achinstein, 1968) 1- اگر، همان طور که تز قیاس ناپذیری میگوید، نظریة بعد از انقلاب با نظریة قبل از انقلاب قیاسناپذیر باشد، پس آنها نمیتوانند رقیب یا بدیل یکدیگر باشند؛ زیرا دو نظریه، تنها هنگامی رقیب هم هستند که دربارة موضوع واحدی سخن بگویند؛ اما طبق تز قیاسناپذیری، دو نظریة قیاسناپذیر دربارة چیزهای متفاوتی سخن میگویند.
اما چرا باید بگوییم معنای الفاظی نیز که آنان برای اشاره به این موجودات استفاده میکنند تغییر میکنند؟ به عنوان مثال، مسلما باورها و تصورات تالس دربارة آب با باورها وتصورات یک شیمیدان معاصر، بسیار متفاوت است.
در نتیجه، آن شکاف معنایی که در نتیجة مقدمة (ب) در استدلال کوهن و فایرابند، میان پارادایمها یا نظریات علمی بنیادی فرض شده است و راه را برای تز قیاس ناپذیری باز میکند، پر خواهد شد."