چکیده:
یکی از مشکلات یا اشکالات مبتلا به بسیاری جوامع و ازجمله جامعهی ایرانی،به ویژه در زمینههای مطالعات و آثار تاریخی،فقدان آثار و مطالعات اصیل ایرانی و اتکا به آرا و تفاسیر و اظهارنظرهای بیگانگان،به خصوص غربیان و مستشرقان است.این وضعیت،نه تنها در میان عوام که حتی در میان برخی خواص و جوامع علمی نیز رایج است.یکی از موضوعاتی که به چنین وضعیتی مبتلا است،اظهارنظرهایی است که درمورد"باغ ایرانی" به صورت مکتوباتی در جامعه منتشر میشود.مقالهی حاضر بر آن است تا موضوعاتی را که"باغ"را به عنوان تمثیل بهشت،معرفی میکنند،مورد پیجویی قرار دهد؛و علاوهبر آن در مورد استنادات قرآنی و دینی اینگونه اظهارنظرها نیز با استناد به تفاسیر معتبر به بررسی بپردازد.مباحث مورد نظر تحت عناوینی چون:انتساب"باغ"به"ایران"و"اسلام"،رابطهء نماد با تمثیل،وجوه ارتباط پدیدهها با یکدیگر،علل انتساب"باغ"به"بهشت"، رابطهء باغ با فرهنگ(دین،قومیت،تفکر)،باغ در ایران،خاستگاه ایدهی "بهشتسازی"در زمین و اشکالات آن،سابقهی اجمالی بهشتسازی در زمین،ادلهی"تمثیل بهشت"نامیدن"باغ ایرانی"و"بهشتسازی"در تعالیم اسلام؛مورد تجزیه و تحلیل قرار خواهند گرفت.
خلاصه ماشینی:
اینان با استناد به آیات قرآن کریم که به جاری بودن آب در زیر درختان بهشتی دلالت دارند،نتیجه میگیرند که چون در زیر درختان باغهای ایرانی نیز آب جاری استفاده کردهاند،قصد ساختن بهشت در روی زمین را داشتهاند!یا اینکه میگویند:چون قسمت زیادی از فلات ایران(و حتّی بسیاری از گسترهی کشورهای مسلماننشین)را بیابانهای گرم و سوزان پوشاندهاند،ایرانیان و مسلمانان به فکر ساختن بهشت بودهاند؛و استدلالهای دیگری که در خلال مطالب آتی بیان خواهند شد.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) "بهشت عدن"اگر خواهی،بیا با ما به میخانه که از پای خُمَت یکسر،به"حوض کوثر"اندازیم (حافظ) علاوهبر آن،توجّه کنیم که بهشت مذکور در سخن و آثار عارفان که عموما نیز به آن،بیتوجّهی ابراز میشود،همان بهشتی است که مقصد تاجران و بندگان از انسانهاست(که یکی به طمع بهشت و دیگری از خوف دوزخ او را-جلّ وَ عَلا-عبادت میکنند)که آزادگان، فقط طالب اویند و نه خواهان بهشت او(بدون او)که: گُل،بیرخِ یا خوش نباشد بیباده،بهار خوش نباشد طرفِ چمن و طواف بستان بیلاله عذار،خوش نباشد و باغ بهشت و سایه طوبی و قصر و حور با خاک کوی دوست برابر نمیکنم (حافظ) پیشداوریها:افراد زیادی قبل از اثبات اینکه باغها(مطابق آراء مذهبی مسلمانان و نه برخی شایعات یا تشابهات یا تفاسیر به رأی) تمثیل زمینی بهشت(یا بهشت زمینی)بودهاند،در ابتدای آثار خویش از تعابیری چون"بهشت ایرانی"و"بهشتهای ایرانی"و"بهشت قرآنی" و امثالهم استفاده کرده و پیش از اثبات مدّعای خود،بهشت بودن باغ را به خواننده القا و تلقین میکنند(ر.