چکیده:
در این مقاله به معنی و تحلیل یک بیت از منطق الطیر میپردازیم که همهء شارحان منطق الطیر یا آن را معنی نکرده و رها کردهاند و یا به معنی آن راه نبردهاند.مصرع اول آن بیت به یک حدیث و مصرع دوم آن به یک آیهء قرآنی اشاره دارد که هر دو مورد،در شعر فارسی بازتابی وسیع پیدا کرده است.در مصرع اول آن بیت،سگی معیار مقبولیت کسی در درگاه الهی قرار گرفته و در مصرع دوم،زاهدی مشهور به جهت غرور زهد دچار استدراج گردیده است که چندوچون آن در مطاوی مقابل با ادلهء متقن مورد تحقیق قرار گرفته است.
خلاصه ماشینی:
در روزگار ما دربارهء منظومهء عرفانی منطق الطیر عطار تحقیقات و تدقیقات زیادی صورت گرفته است؛از جملهء این تحقیقات،تحقیقات عالمانهء مرحوم استاد فروزانفر است که با عنوان شرح احوال و نقد و تحلیل آثار شیخ فرید الدین محمد عطار در سال 1353 در تهران به چاپ رسیده است.
همچنین مرحوم استاد سعید نفیسی تحقیقی زبده و ورزیده با عنوان جستوجو در احوال و آثار فرید الدین عطار نیشابوری نگاشتهاند که در سال 1320 در تهران به چاپ رسیده است.
از تحقیقهای درخشانی که دربارهء عطار صورت گرفته است، تحقیق استاد دکتر شفیعی کدکنی است که با عنوان منطق الطیر با مقدمه و تصحیح و تعلیقات در سال 1384 در تهران به چاپ رسیده است.
در جواب توضیح مذکور دربارهء مصرع دوم بیت،کار شارحین منطق الطیر یک عده آن را به دحیهء کلبی و آقای شفیعی به سگ اصحاب کهف معنی کردهاند،باید یادآور شد که مصرع دوم بیت مذکور هیچ ربطی به داستان دحیهء کلبی و یا سگ اصحاب کهف ندارد؛بلکه اشاره به داستان بلعم باعورا دارد که خداوند او را بعد از نفرین حضرت موسی به سگ مانند کرده است و اطلاق شیرمرد به بلعم باعورا،به«علاقهء ماکان»،که یکی از علاقهها و پیوندهای مجاز مرسل است،میباشد؛زیرا قبل از نفرین موسی(ع)بلعم باعورا یکی از مقرّبان درگاه الهی بوده و بعد از اعراض از حق و انحراف از راه راست،خداوند او را سگ خوانده است.