چکیده:
مقایسة متن کتاب هدایه المتعلمین فی الطب اثر اخوینی بخاری، کهن ترین متن علمی منثور فارسی، با منابع عربی این کتاب، می تواند نکات ارزنده ای را در زمینة شکل گیری فارسی نویسی در سدة چهارم قمری و تأثیر زبان عربی بر ان، و بویژه شیوه های ترجمه از عربی به فارسی روشن سازد. در این مقاله، مواضع مشابه هدایه المتعلمین و یکی از مهمترین منابع آن، یعنی الکناش الصغیر نوشتة یوحنا بن سرابیون، مقایسه شده است
خلاصه ماشینی:
"مقایسهء متن کتاب هدایة المتعلمین فی الطب اثر اخوینی بخاری،کهنترین متن
گفتنی است که کتاب هدایة المتعامین از سوی نگارندهء این مقاله با آلحاوی
به سریانی تألیف کرده است:نخست الکناش الکبیر،در 12 مقاله،که بعدها خود وی آنرا به عربی ترجمه
کرد و دیگر الکناش الصغیر در 7 مقاله که این یک،دست کم سه بار از سریانی به عربی،دو بار از عربی به
این نتیجه رسیده که این کتاب بدون تردید در اواخر نیمهء نخست سدهء پنجم قمری تألیف شده است و امید
هدایة المتعلمین با نقل قولهای رازی از الکناش الصغیر نکات مهمتری را روشن
درمورد دوم اخوینی بیآنکه از ابن سرابیون یاد کند نسخهء وی را نقل کرده است:
و اخوینی در هدایة المتعلمین این مطلب را چنین ترجمه کرده است:«و نشنوی حرف آن مردمان
ترجمه حفظ کرده است و درنتیجه خواننده میپندارد که اخوینی خود این کار را آزموده
اخوینی و رازی در موارد بسیار دیگری نیز مطالب یکسانی را از ابن سرابیون نقل
کردهاند،اما اخوینی خود به استفادهء مستقیم از آثار ابن سرابیون تصریح دارد(اخوینی،
این نسخه،چنانکه اخوینی نیز بر آن تأکید دارد،در الکانش الصغیر دیده نمیشود و اگر
رازی نیز در الحاوی بارها به«قراباذین ابن سرابیون»اشاره کرده است.
مستقلی مربوط نمیشوند بلکه منظور رازی و اخوینی در این عبارت،مقالات قراباذین دو کناش ابن سرابیون(مقالهء هفتم الکناش الصغیر و احتمالا مقالهء دوازدهم الکناش
قراباذین الکناش الصغیر مقایسه شده است.
البته چنانکه پیش از این نیز کموبیش بدان اشاره شد هم اخوینی و هم رازی مطالبی
این مطالب احتمالا از مقالهء قراباذین الکناش الکبیر نقل شده است."