چکیده:
یکی از نخستین محصولاتی که توسط ملاصدرا در زمینة مستعد حکمت متعالیه به بار نشست، نظریة توفیق و هماهنگی میان عقل و وحی است. حکمت متعالیة ملاصدرا در مقام داوری تنها به برهان ملتزم است. معارف دینی از نظر حکیم متاله از سه راه ظواهر نصوص، عرفان و حجت عقل قابل تحصیل است. در این میان، ادلة نقلی تنها با احراز چند شرط مهم از جمله عدم تعارض با اصول عقلی قابل اعتنایند. بدین ترتیب هیچگاه میان دلیل عقلی که دلالتش قطعی است و دلیل نقلی (با دلالت ظنی) معارضه ای رخ نداده و در صورت وقوع، دلیل عقلی ترجیح می یابد. برخی از پیروان حکمت متعالیه میان عقل و بخشهای مختلف معارف دینی نسبتهایی چون معیار و میزان، مصباح و سرانجام مفتاح یافته اند. ملاصدرا در اجرای عملی طرح توفیق میان عقل و دین، به اثبات فلسفی معاد جسمانی نیز اقدام می کند. این تلاش او از جهاتی چند قابل تأمل است. در ادامه، نظریة «وحدت حقیقت فلسفی و حقیقت دینی» به عنوان مبنای طرح توفیق عقل و دین مطرح شده و برخی از آراء مخالفان گزارش می شود. سرانجام تفاوت روی آورد متألهانی چون طباطبایی با نگرش صدرالمتألهین مورد تأکید قرار می گیرد.
خلاصه ماشینی:
"ملا صدرا در اجرای عملی طرح توفیق میان عقل و دین،به اثبات فلسفی معاد
ملا صدرا در زمین مستعد حکمت متعالیه به بار نشست،نظریهء توفیق میان عقل و وحی
که ملا صدرا خود گاه آنها را مورد انتقاد قرار میداد بکار آید و بدینترتیب بسیار موفقتر
ملا صدرا خود بر این نکته تأکید دارد که در حکمت متعالیه برخلاف روش صوفیان و
آنچه حکمت متعالیه را از عرفان نظری متمایز میسازد همانا تقید و التزام حکیم متأله به برهان در مقام داوری و نبودن این تقید در عارف واصل است.
زوایای مختلف آن پرداخته بود،گاه همچون ملا صدرا قائل است که در تحصیل معارف دینی،سه راه ظواهر دینی،حجت عقلی و درک معنوی از راه اخلاص و بندگی فرا روی
صورت بروز اختلاف میان این سه چه باید کرد؟پاسخ میدهد چون قرآن نظر عقل را
بر آنچه ملا صدرا در این مقام ابراز میدارد باید افزود که گاه عقل و
در این صورت نیز عقل خود با تمام وجود حکم به پیروی از رأی شرع یا دین
میدهد و در این حال هم تعارض میان عقل و دین منتفی است.
3-تلاش ملا صدرا در توفیق میان معارف دینی و عقل و ارزیابی این تلاش
صدر المتألهین سعی دارد موافقت تام میان عقاید دینی و اصول عقلی و فلسفی را به
فلسفی ملا صدرا با ظواهر آیات وحیانی قرآن کاملا سازگاری دارد؟4-طرح توفیق و نمایش هماهنگی عقل و معارف دینی در نگاهی دیگر
روش مشائیان مشی میکند و سعی دارد که در تفکر فلسفی خود تنها به عقل و برهان،و"