چکیده:
در شمارهء چهارم این سلسله از گفتار،با کیفیت تدوین تاریخ فقه و روشهای آن آشنا شدیم در این مقالت از تاریخ فقه در رابطه با تاریخ تمدن و فرهنگ و علوم انسانی و تاریخ فقه در کتابهای اسلام شناسی و تاریخ فقه در کتابهای ملل و نحل و تاریخ فقه از لحاظ عمل به آن و نیز از تاریخ فقه توأم با نظریهء فقه تطبیقی بحث میشود و در پایان این باب با روش نویسنده در تدوین تاریخ فقه آشنا خواهید شد.
خلاصه ماشینی:
"در بخش دوم،انقسام اسلام به فرق و مذاهب و تاریخچهء هر کدام از جمله راجع به امامیه و احکام فقهی خاص ایشان مانند«نکاح متعه»بااستفاده از نوشتههای مرحوم کاشف الغطاء و همچنین راجع به طائفهء علویین سوریه و«دروز»با تجدید نظر در نوشتهء خود نسبت به ایشان بر اثر اطلاع از منابع جدید و این قبیل مباحث را مورد بحث قرار داده است و هر مذهب،عقیده و مسلک فقهی را با هم توأم نموده است.
این کتاب نیز از مذاهب موجود اهل سنت یعنی چهار مذهب فقهی و سه مذهب کلامس اشاعره ما تریدی معتزله به اضافهء دو فرقهء شیعه:زیدیه و اسماعیلیه،با انگیزهء تألیف و تقریب بین مذاهب،سخن گفته است و راجع به هر یک از مذاهب و پیشوایان آنها علاوه بر تاریخ مفصل آن مذاهب،عقاید کلامی و فقهی آنان را با هم مورد بحث قرار -------------- (1)-این جانب بامؤلف کتاب،شکعة در سال 2531 شمسی در یک روز تاریخی که جنگ چریکهای فلسطینی با ارتش لبنان آغاز شد،در دانشگاه عربی بیروت ملاقات نمودم و چند ساعت همراه وی و دیگر استادان در محاصرهء جنگجویان قرار گرفتیم.
یازدهم-تاریخ فقه توأم با مباحث فقهی و با نظریه فقه تطبیقی این روش محققا بهترین روش اجتهاد است که هر مسأله را از ریشه آغاز و پیشرفت آن را در اعصار مختلف و در مذاهب گوناگون،بررسی میکند و نقطهنظرهای فقهای صاحبنظر و روش استدلال هر کدام را با بیطرفی کامل و با اجتناب از جبههگیری و فرقهگرایی،دقیقا مورد بحث قرار میدهد،تا روشن شود که اختلاف در مسأله مبنایی است یا بنایی یعنی ریشهء اختلاف،در اصول و قواعد کلی است،یا در نحوهء استفاده و برداشت از آنهاست."