چکیده:
در این گفتار از أهم وظائف فهرستنویسی و انواع فهرستنویس و روش تنظیم فهرست بحث شده است.و نیز به تاریخچه فهرستنویسی از آغاز تا به امروز اشاره گردیده است و از وراق و وراقه،لوازم التحریر فروشی و ابزار و ادوات کتابت در گذشته سخن به میان آمده است. همچنین در این مقاله با صحافی و اقسام آن،روکش جلد و تزیینات روی جلد انواع جلدها،تاریخ جلدهای اسلامی،خرید فروش کتاب،وقف کتب و نیز کتابسوزی بحث شده است؛چون آگاهی از آنها هر فهرستنگاری را مفید فائده خواهد بود. سرانجام در این نوشتار با تصویر و تزیین نسخههای خطی-عکسها و تصاویز پزشکی،:نقشههای جغرافیایی،سفرنامهها،تصاویر میدانهای جنگی و تصاویر هندسی مکانیکی-که در نسخههای خطی دیده میشود-آشنا میشوید.
خلاصه ماشینی:
"»یعنی:«چون دیدم که گروهی از بزرگان شیعه و از مشایخ امامیه،فهرست کتباهای امامیه را تدوین کردهاند،لکن هیچ یک از آنها،مشتمل بر همهء آثار مؤلفین شیعه تا آن تاریخ نبوده است،و تنها به ذکر آنچه خود روایت کردهاند و یا در کتابخانه خویش داشتند پرداختهاند و کسی که فهرست نسبتا جامعی گردآورد ابن الغضائری بوده است که دو کتاب در این زمینه تألیف کرد،که متأسفانه هردو کتاب نابود شده است.
مرحوم صاحب ذریعه گوید که من در فهرست نسخههای خطی کتابخانهء راجه سید محمد مهدی در ضلع فیضآباد هند کتابی دیدم به نام رجال ابن طاووس که اگر این کتاب همان کتاب حل الاشکال تألیف احمد بن موسی بن طاووس باشد،خود یکی از گرانبهاترین گوهرهای فرهنگی جهان خواهد بود؛گرچه احتمال میرود که این نسخه،همان کتاب التحریر الطاوسی تألیف صاحب معالم باشد که نسخههای متعددی از آن در دست هست.
(2)-همان کتاب،308 مزبور شیفتگی نشان میدادند و در نتیجه،کتب مزبور استنساخ و تجلید شد و صنعت صحافی پدید آمد و وراقان،استنساخ و تصحیح و تجلید و دیگر امر مربوط به کتابها و دیوانها را،پیشهء خود ساختند و این پیشه به شهرهای بزرگ پرجمعیت، اختصاص یافت و در آغاز امر،دفاتر مخصوص استنساخ علوم و کتب محتوی نامههای دیوانی و احکام اقطاعها و چکها را بر روی چرمهای نازکی مینوشتند که صنعتگران،آنها را به روشی هنری از پوست حیوانات تهیه میکردند،و این به علت کثرت رفاه و چنانکه یاد خواهیم کرد،کمی تألیفات در صدر اسلام و عدم توسعه نامههای دیوانی و چکها در آن دوران بود."