چکیده:
در این مقاله،پس از تعریفی کوتاه از فرایند تحقیق علمی و برشماری گامهای لازم در پژوهش،به تنگناهای تحقیق در علوم انسانی و اجتماعی،در هفت مقولهء: 1-ویژگیهای سرشت انسان؛ 2-وجود محقق به منزلهء انسان؛ 3-پیچیدگی ذهن انسان؛ 4-دشواریهای فراچنگ آوردن موضوعها و آزمودنیهای بسنده؛ 5-دشواریهای زمانی و مکانی؛ 6-مشکلات جستجوی روابط علی؛ 7-مشکلات هزینهای،پرداخته شده و تدابیر برطرف کردن کاستیها آمده است.در پایان نیز،از ضرورت پژوهش علمی و لزوم آشنایی با روشهای تحقیق علمی و شناخت موانع بر سر راه و شگردهای رهایی از تنگناهای پژوهش یاد شده است.
خلاصه ماشینی:
"برای رفع این مانع راهحلهای زیر پیشنهاد میشود: 1-تعلیم دادن هرچه دقیقتر مشاهدهگر و محقق برای بررسی درست،دقیق و بیغرض؛ 2-مشخص کردن هرچه دقیقتر وظیفه و کار مشاهدهگر و پیشگیری از انجام اموری که ممکن است سبب تعصبورزی او شود؛ 3-درخواست از پژوهشگر و مشاهدهگر برای رجوع مکرر به دستور العملهای مفصل کار خویش؛ 4-طلب گزارش کار مفصل،بلافاصله پس از انجام پژوهش به منظور پیشگیری از دخالت اغراض و کاهش آرای نامربوط؛ 5-بهرهجویی از وسایل و ابزارها،نظیر دوربین عکاسی و ضبطصوت برای ثبت و ضبط مشاهدات میدانی و به حداقل رساندن امکان ارزیابی نادرست از رویدادها؛ 6-واداشتن چندین مشاهدهگر به ملاحظهء یک پدیده در یک زمان واحد؛ 7-گزینش محققان و مشاهدهگرانی با ویژگیهای مختلف،مثلا مشاهدهگران خارجی،اهل محل،جوان،مسن،از نژادها و ملیتهای مختلف و نظایر آنها.
برای رفع این مانع و تسهیل کار شناخت علتها و معلولها میتوان این گامها را برداشت: 1-تغییر شرایط و متغیرها به استثنای متغیری که علت پنداشته میشود و آنگاه ملاحظهء این وضع که آیا در متغیر وابسته دگرگونیهایی رخ میدهد یا نه؛ 2-در تحقیقات تجربی،دگرگون ساختن منظم شرایط مهار و کنترل متغیرها در تحقیقات غیر تجربی،انجام انواع ردهبندیهای متقابل به منظور مشاهدهء این نکته که آیا متغیرهای دیگر نیز تأثیر علی را نشان میدهد یا خیر؛ 3-بررسی مورد و موضوع به شیوههای مختلف و آزمون آزمودنیها به راههای گوناگون و طرح پرسشها به صور مختلف برای حصول اطمینان از نتایج به دست آمده."