چکیده:
یکی از قواعد مهم فقهی که در حقوق جزای اسلام اهمیت زیادی دارد،قاعدهء «درء الحد»است نام این قاعده از حدیث نبوی مشهور و متفق بین شیعه و اهل سنت یعنی حدیث«ادرؤ الحدود بالشبهات»اتخاذ و مفهوم آن مورد تسالم همهء فقهای اسلام واقع شده است.بر اساس این قاعده در صورت حدوث هرگونه شبههای،چه در مقام ثبوت برای عامل جرم و چه«مقام اثبات و دادرسی برای قاضی شرع،حدود و مجازاتهای شرعی ساقط میشود.قاعدهء«درء الحد»بیانگر روح تخفیف و تسامحی است که اساس تشریعات جزایی اسلام را تشکیل داده و تا حد زیادی تأمین کنندهء امنیت متهمان به جرایم است؛همچنین نشان دهندهء اهتمام عظیمی است که اسلام به حرمت و شخصیت انسانها به خرج داده و مانع از کیفر و مجازات بیدلیل و اثبات نشدهء آنان میشود. فقهای اسلام بحثهای گوناگون را پیرامون این قاعده و تقسیم شبهات و اقسام مجازات شرعی که موضوع این قاعده است مطرح کردهاند.بررسی تطبیقی نظریات فقهی فقهای اسلا و نیز آرای حقوقدانان جدید از جمله اهدافی است که در این گفتار دنبال شده است.
خلاصه ماشینی:
"پژوهشی در قاعدهء فقهی درء الحد محمد تقی فخلعی دانشکده الهیات،دانشگاه تهران چکیده یکی از قواعد مهم فقهی که در حقوق جزای اسلام اهمیت زیادی دارد،قاعدهء «درء الحد»است نام این قاعده از حدیث نبوی مشهور و متفق بین شیعه و اهل سنت یعنی حدیث«ادرؤ الحدود بالشبهات»اتخاذ و مفهوم آن مورد تسالم همهء فقهای اسلام واقع شده است.
با توجه به نتایج فوق باید بنگریم آیا عموم قاعدهء درء شامل قصاص و تعزیرات هم میشود و آیا لفظ حدود در نصوص مانند«ادرؤ الحدود بالشبهات» در معنی اعم یا اخص به کار رفته است؟ جریان قاعده در قصاص درباره جریان قاعدهء«درء الحد»در قصاص نظریات متفاوتی در بین فقها و محققین ابراز شده است: برخی معتقدند از آن جا که قصاص جزو حقوق الناس بوده و مبنای این گونه حقوق بر مداقه و تحقیق است،چنانچه در این باب شبههای حادث شود نمیتوان به قاعدهء«درء الحد»تمسک جست؛زیرا چنانچه پیشتر ذکر شد،مستفاد از این قاعده وجوب عدم محض و تحقیق بوده و این امر در قصاص که به استیفای حقوق الناس مربوط است شایسته نیست.
3-آنگاه که شبهه در زمینهء اثبات جرم باشد،مانند اینکه دو تن بر شرب خمر فردی شهادت داده و سپس از شهادت خود عدول کنند و دلیل دیگری هم در بین نباشد؛در این هنگام به سبب حدوث شبهه حکم به تبرئه متهم میشود و نیز اینکه به شخصی که دارای جنون ادواری است جرمی نسبت داه شده ولی معلوم نباشد -------------- (1)-تفصیل مطالب را در ألعقوبة فی الفقه الاسلامی:912-952 بیابید."