چکیده:
زید یکی از فرزندان امام کاظم علیه السلام میباشد که درباره وفات وی اقوال مختلف ابراز شده است و دو بارگاه در ایران به وی منسوب است.یکی در افریزقارن خراسان و دیگری در صلهد اصفهان.مهمترین مسأله درباره زید، زندگی سیاسی وی است که در قیام بزرگ محمد بن ابراهیم طباطبا در دوره مأمون شرکت داشت.زید بعد از مرگ محمد بن ابراهیم از جانب محمد بن محمد بن زید به ولایت بصره گمارده شد و آنجا را از چنگ عباسیان درآورد.بعد از سرکوبی قیام و شکست آن زید دستگیر شد و او را به مرو نزد مأمون بردند.مأمون کار او را به امام رضا علیه السلام واگذار نمود،امام رضا علیه السلام زید را در ظاهر مورد توبیخ قرار دارد و او را آزاد نمود.
خلاصه ماشینی:
"شوشتری درباره زید مینویسد: مظهر قهر الهی،فرزند و دودمان رسالت پناهی چون ابو السرایا در کوفه قیام نمود و محمد،مشهور به ابن طباطبا را که از پیش خود نایب امام رضا علیه السلام ساخته بود،برخود و سایرین امیر گردانید.
3 بیشک بعد از کشته شدن ابو السرایا و متفرق شدن مردم کوفه از کنار محمد بن محمد بن زید بن علی بن الحسین علیه السلام زید نیز شکست خورد و به دست عاملان مأمون دستگیر شد و او را به مرو نزد مأمون بردند.
و ابو الحسن علیه السلام که با دیگران مشغول گفت گو بودند سخنان زید را شنیدند و رو به او کرده،فرمودند: «ای زید!آیا حرفهای نادان کوفه تو را مغرور نموده و فریب خوردهای؟»بعد حضرت فرمود: إن فاطمه علیها السلام أحصنت فرجها،فحرم الله ذریتها علی النار،فو الله ماذاک الا للحسین و الحسین و ولد بطنها خاصه؛ فاطمه علیها السلام عفت خود را حفظ کرد و خداوند آتش را بر ذریه او حرام نمود.
3. علی بن احمد بن محمد بن عمران الدقاق از ابن ابی عبد الله کوفی او از ابو الخیر صالح بن ابی حماد،او از حسن بن جهم روایت میکند: در محضر حضرت رضا علیه السلام حضور داشتم و زید بن موسی بن جعفر برادرش در آن جا بود.
شیخ صدوق از ابو علی حسین بن احمد بیهقی،او از محمد بن یحیی صولی،او از محمد بن زید نحوی،و او از ابن ابی عبدون و او از پدرش چنین روایت میکند: وقتی زید را بعد از قیامش در بصره،نزد مأمون آوردند،او کار زید را به امام رضا علیه السلام واگذار نمود."