چکیده:
در تاریخ جوامع همیشه مجموعهای از عوامل سیاسی،اقتصادی و جغرافیایی موجب اقتدار کشورها گردیده است.تاریخچهقدرتمندی امریکا نیز در آغاز قرن بیستم از این قاعده مستنی بنود.از همین روست که بعقیده برخی محققین ایالات متحده بدلیل برخورداری از موقعیت ویژه جغرافیایی،وسعت اراضی،منابع معدنی(نفت و زغال سنگ)نیروی کار ارزان میلیونها برده افریقائی،مهاجران اروپائی و سرانجام برکنار ماندن از زیانهای هولناک دو جنگ جهانی اول و دوم به سرعت در شاهراه رشد و توسعه قرار گرفت.زمینه آشنایی اولیه ایرانیان با امریکائیها نیز براساس برخی مدارک و شواهد تاریخی ظاهرا از دوران سلطنت فتح علی شاه قاجار(1250-1212 هـ.)آغاز گردیده است.اما برخلاف عرف معمول در روابط دیپلماتیک بین کشورها که عوامل سیاسی یا اقتصادی نقش اساسی دارند.در رابطه بین ایران و امریکا ظاهرا روند روابط بین دو کشور از مسائل مذهبی،فرهنگی و مودت آغاز گردیده است و پس از نشیب و فرازهایی به موضوعات گسترش امر تجارت و سپس تأسیس سفارتخانه در پایتختهای دو کشور انجامیده است.هدف از این پژوهش بررسی روابط بین ایران و امریکا از ابتدا تا آغاز جنگ سرد و تغییر اهداف اولیه امریکائیها از گسترش خدمات فرهنگی و بشر دوستانه،علمی،مالی و...به اغراض استعماری پس از آن است.
خلاصه ماشینی:
"بموجب گزارش یزلسان در سال 1918 میلادی انجمن جدیدی به نام کمیته کمک ایران و امریکا در نیویورک تشکیل شد، که شروع به جمعآوری اعانه برای مردم قحطیزدهء ایران کرد در تعقیب این سیاست به ظاهر انسان دوستانه کمیتهء در سال 1918 میلادی میسیونی به تهران اعزام کرد که وظایفش صرفا کمک به قحطی زدگان ایران بود(احیائی،پیشین:39)گرچه برداشت«ژنزال مارشال»فرماندهء بریتانیایی در بین النهرین چیز دیگری بود:در ماه سپتامبر یک گروه امریکایی که خود را انجمن مبارزه با قحطی مینامیدند وارد بغداد شدند و من دستوراتی برای کمک به این گروه دریافت داشتم،البته من کمک کردم،هرچند مطمئن بودم که هدف اصلی این گروه نفت بود و نه مبارزه با گرسنگی و قحطی البته بعضی از اعضای این میسیون واقعا با قحطی مبارزه میکردند اما رهبران آنها پس از آمدن به ایران بلافاصله با دولت وارد مذاکره شدند و سرانجام برای کمپانی «استاندارد اویل»امتیازاتی در شمال غربی ایران گرفتند(میروشینکف،1345:102)اگرچه این تصور ممکن بود چندان دور از واقعیت نبوده باشد اما براساس گزارشات منابع خارجی و ایرانی روسها به بهانه اینکه امتیاز حفاری استانهای شمالی ایران به خوشتاریا یکی از افراد تبعه روس واگذار شده و بریتانیا نیز به دلیل عدم تحمل رقیب جدید،از تحقق آن جلوگیری نمودند.
به علل و عوامل گوناگونی اشاره کردهاند که در ابتدا و مهمتر از همه باید به موقعیت جغرافیایی ایالت متحده در بین دو اقیانوس بزرگ اطلس و آرام اشاره کرد که صرفنظر از وسعت اراضی کشاورزی و برخورداری سرشار منابع معدنی(نفت و گاز)وجود نیروهای کار ارزان(حدود دو میلیون افریقایی و مهاجران اروپایی)دوری از آثار زیانبار جنگهای بین المللی،وجود سرمایهداران مهاجر مجرب و متخصص برنامهریزی در زمینههای توسعه اقتصادی،نظامی،صنعتی و غیره و همچنین بازار مصرفی مناسبی که پس از جنگ بین المللی اول و دوم برای کالاهای صنعتی و نظامی امریکا در اروپا و خاورمیانه فراهم شد."