چکیده:
سیاست و تلاشهای امیرالمؤمنین( درخصوص زنان، بعد از رحلت پیامبر( بیش از هر چیز معطوف به مهار دامنة خرابیهایی شد که در نتیجة انحراف از ساختار نظام اجتماعی ترسیم شده و مطلوب رسول خدا ( به وجود آمده بود؛ ساختاری که برای هر یک از اعضای جامعه انسانی- بر اساس نقشه جامعی که از قرآن وام گرفته بود- گاهی در قالب و اشکالی به ظاهرجزئی، همچون تأکید بر بازگشت مسلمانان به احکامی نظیر نکاح و ارث- آنگونه که پیامبر( تعیین کرده بود- و یا ایجاد میدان و عرصه و فرصت، به زنان در زمینههای علمی، اجتماعی و سیاسی تجلی میکرد و گاهی بر بازداشتن برخی زنان از فعالیتهای اجتماعی مذموم و مخرب خلاصه میشد. پس از رحلت پیامبر (، که عصر تأویل قرآن نامیده شده است، در این روند مشکلاتی به وجود آمد و جایگاه و منزلت اجتماعی زنان، سیری قهقرایی پیمود. مطالعه و آسیبشناسی پدیده مذکور و نقد و بررسی متون تاریخی و قرآنی، میزان موفقیت علی ( را در اجرای سیاست نبوی، در رویکرد به مقوله زنان در دوران قبل و بعد ازحکومتشان مشخص مینماید.
خلاصه ماشینی:
نقلهایی که در ادامه بحث آورده میشوند، منعکسکننده جایگاه زن، در هندسه جامعه عصر جاهلیت هستند: در، درالمنثور آمده است: دو نفر، یعنی ابن جریر و ابن ابی حاتم، از ابن عباس روایت آوردهاند که گفت: وقتی آیة «فرائض» (سهامی که خدا برای ارث فرزندان دختر و پسر و برای پدر و مادر قرار داد) نازل شد مردم خوششان نیامد، یا دست کم برخی از مردم به اعتراض برخاسته، گفتند: یک چهارم و یا یک هشتم مال را به همسر میت بدهیم و نصف مال را به یک دختر؟ و آیا به کودک صغیر هم ارث بدهیم با اینکه اینگونه بازماندگان نمیتوانند با احدی جنگ کنند و غنیمتی به دست آورند؟ منشأ این اعتراض، رسم دوران جاهلیت آنان بود.
مجموع موارد یاد شده ما را به نتیجة دیگری رهنمون میکند: مشکل زنان در عصر جاهلیت، بیبهره بودن از مسئولیتهای اجتماعی نبود بلکه زنان به دلیل نگاه تحقیرآمیز و رویکرد اشتباهی که نسبت به آنان وجود داشت، مورد ظلم و اجحاف قرار میگرفتند و شأن و جایگاهشان نادیده گرفته میشد.
صرف نظر از وضع قوانین خود ساخته و یا تعطیل نمودن احکام وضع شده توسط رسول خدا (، نوع معاشرت و طرز تفکر خلیفه دوم با زنان نیز مورد توجه مورخان قرار گرفته است: «به گزارش عبدالرزاق صنعانی، ابراهیم نخعی میگوید: عمر در صفوف زنان میگشت، ناگهان بوی عطر از آنان به مشامش رسید.
به جرئت میتوان گفت این خیزش و حیات دوباره زنان در عصر حکومت امیرالمؤمنین( ثابت نمود سیاستگذاری در خصوص جامعه، بخصوص تأکید و احیای نقش زن در آن، اگر بر پایه نقشه جامع قرآنی صورت پذیرد، میتواند ظرف مدتی کوتاه تحولی مثبت و اساسی در وضع جامعه به وجود آورد.