چکیده:
میر نوروزی یکی از جشنهای ملی ایران بوده که در موسم نوروز با شکوه تمام برگزار می شده است و در گستره ی ادب پارسی، از جمله غزلیات حافظ ، نمود یافته است. شارحان حافظ، در شرح این جشن، بسیار سخن گفتهاند، اما هیچ یک، آنچنان که باید فلسفه ی وجودی این جشن را درک نکرده و حتی گاه مطالبی ضد و نقیض درباره ی این جشن آورده اند. نگارنده در این جستار کوشیده است این جشن کهن را از زوایای گوناگون برکاود و ژرف ساخت آن را روشن سازد. برخلاف تصور عموم و نظر برخی از شارحان حافظ، نه تنها این جشن برای شادی و تفریح صرف نبوده، بلکه یک جشن بارورانه بوده که نیاکان ما، برای تضمین باروری طبیعت برگزار میکردهاند و از این رو، تمام مناسک این جشن، آیینی و معنادار بوده است. در پایان، نگارنده به صورت اجمالی به بررسی برخی از نمود های میر نوروزی در گستره ی اساطیر دیگر ملل پرداخته است.
خلاصه ماشینی:
"شگفت است با اینکه این جشن، پیشینه ای بسیار کهن و پیش از تاریخ دارد و توانسته از دل اسطوره ها، حتی تا دوره ی مشروطه نیز، خود را حفظ کند و در دل و جان مردم، ریشه دواند، اما تا به حال پژوهش بایسته ای، در تشریح ژرف ساخت این جشن آیینی، صورت نگرفته است و تنها علامه قزوینی، مقاله ای موسوم به « میر نوروزی» در مجلهی یادگار به چاپ رسانده است که آن هم چنان که خواهد آمد، درست نمی نماید.
این در حالی است که این آیین شگرف، پرسش هایی چند را در ذهن هر جستجوگری برمی انگیزد؛ هدف از برگزاری این مراسم چه بوده است؟چرا این جشن هر سال در موسم بهار برگزار می شده است؟چرا میر نوروزی یا همان پادشاه ساختگی، از بین فرودست ترین اقشار جامعه انتخاب می شد؟چرا در این مدت معهود، مردم عیش و عشرتی نامتعارف به راه می انداختند و بیش از هر زمان دیگری در سرمستی و شادخواری به سر می بردند؟و بالاخره، چرا پادشاه ساختگی، در پایان مراسم سیلی می خورد و مورد تمسخر و ریشخند قرار می گرفت؟ از این رو نگارنده، در این جستار کوشیده است تصویر جامعی از این جشن، پیش روی خواننده قرار دهد.
دکتر خلیل خطیب رهبر، به فلسفه ی برگزاری این جشن اشاره کرده است و معتقد است که « در قدیم رسم بوده است که برای دفع چشم زخم از سلطنت پادشاه، چند روز پیش از نوروز، یکی از چاکران درباری را ظاهرا شاه می خواندند و فرمان وی را تنها پنج شش روز اطاعت می کردند و پس از آن پادشاه به کار سلطنت می پرداخت."