چکیده:
مولانا محمد صوفی مازندرانی جهانگرد،فاضل،عارف و شاعر،متخلص به محمد،در نیمهء دوم قرن دهم هجری در آمل به دنیا آمد و پس از چند سفر و اقامت در مناطق مختلف،سرانجام به هند رفت و برای همیشه در احمدآباد گجرات مقیم شد. در این مقاله پس از شرح مختصری پیرامون زندگی و آثار وی،شانزده تن از معاصران وی که با او مراوده و مصاحبت داشتند معرفی شدهاند؛و نگارنده کوشیده است تا با مشخص کردن نوع ارتباطات او با معاصران و نظر آنان نسبت به وی، شناخت دقیقتری از او به دست دهد.
خلاصه ماشینی:
"مولانا محمد بن عبد الله صوفی مازندرانی مردی جهانگرد،فاضل،عارف شاعر و
ملا محمد صوفی در گجرات منظور نظر اشراف و اعیان بود و با اینهمه،از ورود در
هند-در ضمن تذکرهء میخانه تألیف عبد النبی فخر الزمانی-به چاپ رسیده؛و از بتخانه دو نسخهء خطی یکی در کتابخانهء مجلس شورای ملی سابق؛و دیگری در بادلیان سراغ
بنده محمد صوفی به عرض میرساند که:راهورسم این بود که مکرر به
وی در این کتاب در باب ملا محمد صوفی و روابط خود با او مینویسد:
معروف میخانه،در باب روابط خود با ملا محمد صوفی مینویسد:
مؤلف میخانه افزون بر آنچه خود از زبان ملا محمد صوفی در باب احوال وی
سیاحت پرداخت و در گجرات صحبت ملا محمد صوفی را دریافت.
به عنوان ماده تاریخ وفات او یاد کرده که ظاهرا خود سروده:بهر سال وقات او گفتم رفته ملا محمد صوفی5111.
در گجرات به منزل خود برد،مانند ملا محمدی رازی و مولانا محمد صوفی و وجهی
در اوایل سدهء یازدهم هجری ملا محمد صوفی را در سفر هند همراهی کرد و با او
شاگرد ابو القاسم کازرونی نامبرده و از دوستان ملا محمد صوفی که مردی شاعر بود و غنی
تخلص میکرد ملا صوفی رباعی زیر را در ستایش وی سروده:دانی که مرا کیست ز عالم دلخواه عبد الغنی آنکه باد جانم بفداه
سخن را با ابیاتی دیگر از ساقی نامهء مولانا محمد صوفی مازندرانی خاتمه میدهیم:نسیمی ز میخانه برخاست باز مرا چون بهاران بیاراست باز
عبد النبی فخر الزمانی قزوینی،تذکرهء میخانه،به اهتمام احمد گلچین معانی،تهران،اقبال،2631؛ Zعرفات العاشقین،تقی الدین محمد اوحدی،نسخهء عکسی در مرکز تحقیقات فارسی-دهلی نو؛آقا بزرگ"