چکیده:
این رساله نسخهای خطی و منحصربفرد دربارهء دیوان حافظ است که به تحقیق شاعر معاصر مرحوم حاجی اسماعیل امیرخیزی نویسندهء آزادیخواه دورهء مشروطه نگاشته شده است.این رسالهء خطی به همراه یکصد و ده نصخهء خطی دیگر توسط نگارندهء مقاله فهرستنویسی تخصصی گردیده و به همراه آلبومی مصور دراختیار کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران قرار داده شده که در آینده منتشر خواهد شد. مطالب و عناوین فصول هشتگانهء این رسالهء خطی نقیس با موارد مشابه در بعضی از جهات مشترک و در پارهای از موضوعات متفاوت است.
خلاصه ماشینی:
"کجا اندر کمند آرم ز ره مویی که مژگانش ره خنجرگزاران زد» گونه تأویلات جایز دانستهاند گویا(از قبیل کاسهء از آش گرمتر است)بوده اگرچه یک قسمت از شعرای معروف مثل نظامی و خاقانی و سنائی از می و معشوق صحبت کردهاند در صورتی که اجتناب آنها از شراب خوردن محقق است اشعار آنها را میشود تأویل کرد ولی دربارهء حافظ این حسنظن قابل تطبیق نیست زیرا خواجه بدون تزویر و ریا از بادهکشی خود اظهار مسرت کرده و با کمال قوت قلب و آواز بلند جار میزند: سرم خوش است و به بانگ بلند میگویم که من نسیم حیات از پیاله میجویم در جای دیگر میگوید: من نخواهم کرد ترک لعل یار و جامی می زاهدان معذور داریدم که اینم ذهب است و اشعار ذیل،بادهکشی حافظ را به خوبی ثابت مینماید: بهشت عدن اگر خواهی بیا با ما به میخانه که از پای خمت یکسر به حوض کوثر اندازیم * زاهد شراب کوثر و حافظ پیاله خواست تا در میانه خواستهء کردگار چیست * معنی آب زندگی و روضهء ارم جز طرف جویبار و می خوشگوار چیست * حاصل عمر تو حافظ در جهان بادهء ساقیست باقی ترهات اگر دیوان حافظ را از اول تا آخر ورق زنیم کمتر اتفاق میافتد که غزلی را تصادف کنیم که در آن از شراب و معشوق سخن نرفته باشد باوجوداین نمیتوان تمام اشعار او را که در خصوص شراب گفته راجع به همان شراب انگور بدانیم گاهگاهی چناچه شیوهء اغلب شعرای عرفانمسلک است حافظ نیز از شراب چیزهای دیگری قصد کرده چنانچه در این غزل: عکس روی تو چو در آئینهء جام افتاد عارف از پرتو1می در طمع خام افتاد2 -------------- (1)."