چکیده:
در مقام توبه بنده، باید انسان اوج ذلت و حقارت خویش را در برابر خداوند متعال درک و با اطمینان از بخشش خطاها از سوی خداوند، به درگاه او بازگردد و با زبان تضرع و التماس از او بخواهد که از خطاهایش چشمپوشی نماید.با درک اوج فقر و درماندگی انسان و درک رحمت بیپایان الهی و بازگشت به سوی او، امکان بخشش از سوی خدای متعال وجود دارد. در مقام توبه، انسان باید خود را همچون درماندهای بیابد که همه راهها و درها به سویش بسته است و چون کسی است که در دریا غرق گشته و امواج او را دربر گرفته است و رهایی از دام امواج ندارد، در چنین حالتی، تنها کسی که درهایش به روی همه باز است، خدای متعال است و امکان توبه تنها از اوست و در رحمت او بر روی همه باز است. این به معنای واقعی توبه است.
خلاصه ماشینی:
"ما باید در مقام مناجات و استرحام این باور و اعتقاد را به زبان آوریم و به خداوند عرض کنیم که خدایا، ما یقین داریم که توبه ما را میپذیری و از خطاهای ما درمیگذری و ممکن نیست که به وعده خویش عمل نکنی و ما بندگان گنهکار و پشیمان را از درگاه خویش برانی و مشمول آتش خشم و غضب خویش سازی.
پس ]در قرآن[ گفتی: به سوی خداوند بازگردید و توبه کنید، توبهای از سر صدق و اخلاص؛ پس بهانه کسی که پس از گشوده شدن آن در، از وارد شدن در آن غفلت ورزد چیست؟ پس از آنکه حضرت از خداوند درخواست میکند که توبهاش را بپذیرد و او را مشمول عفو سازد و با وی مدارا کند، میفرماید: «خدایا، تو خود مسیر عفو و گذشت و توبه را به سوی بندگانت گشودی که اگر این راهنمایی و هدایت نبود آنان امیدی به رهایی از کیفر خطاهای خویش نداشتند.
12 در آخر مناجات حضرت با ذکر صفاتی که مناسب مقام رحمت و مغفرت الهی است و با اصرار و التماس به درگاه خداوند میفرمایند: «یا مجیب المضطر یا کاشف الضر یا عظیم البر یا علیمآ بما فی السر یا جمیل الستر استشفعت بجودک و کرمک إلیک و توسلت بحنانک و ترحمک لدیک فاستجب دعائی و لا تخیب فیک رجائی و تقبل توبتی و کفر خطیئتی بمنک و رحمتک یا أرحم الراحمین»؛ ای دادرس پریشان دل درمانده، ای برطرفکننده رنج و زیان، ای بزرگ احسانگر و ای دانای راز نهان و کسی که نیکوی پردهپوش بر گناهانی، جود و کرمت را به پیشگاهت به شفاعت طلبیدهام و به مهربانی و رحمتی که نزد توست توسل میجویم، پس دعایم را اجابت کن و از آستان لطف و مهرت ناامیدم مساز و توبهام را بپذیر و به کرم و رحمتت خطایم جبران فرمای، ای مهربانترین مهربانان."