چکیده:
در پژوهش حاضر سعی شده است تا بخشی از ابتکارات،خلاقیتها و نوآوریهای صورت گرفته در عرصه اطلاعرسانی در شهر تبریز طی دوره قاجار بررسی شود که میتواند شاهدی باشد بر پیشگام و تاریخساز بودن تبریزیان در عرصه اندیشه،دانش و فرهنگ این مرزوبوم.لذا به ابداعات و تحولات صورت گرفته در زمینههای اطلاعرسانی،ادبیات و آموزش پرداخته شد.برای این منظور از روش تاریخی استفاده شده است. از میان عوامل مختلفی که در ظهور و شکلگیری این تحولات میتواند نام برد یکی افزایش روابط خارجی و رفتوآمد به کشورهای همسایه و اروپایی است.سپس،آشنایی با صنایع و فنون جدید،ترجمه آثار منتشر شده در این زمینهها،شکلگیری طبقه روشنفکر و پیشگام در جامعه ایران همگی ارمغان اعزام دانشجو به کشورهای اروپایی میباشد.در این میان قرار گرفتن شهر تبریز در مسیر جاده ابریشم و همسایگی با کشورهای عثمانی و روسیه و تردد تجار و بازرگانان و سیاستمداران خارجی و نیز ولیعهدنشین بودن این شهر،تبریز را به یکی از مهمترین شهرهای ایران که در تاریخ معاصر ایران جایگاه بسیار ویژهای دارد تبدیل کرد و در نهایت ورود ابزارهای نوین اطلاعرسانی به این شهر در اواخر دورهء قاجار منجر به بیداری ایرانیان و شکلگیری نهضت مشروطه گردید.
خلاصه ماشینی:
"در این میان قرار گرفتن شهر تبریز در مسیر جاده ابریشم و همسایگی با کشورهای عثمانی و روسیه و تردد تجار و بازرگانان و سیاستمداران خارجی و نیز ولیعهدنشین بودن این شهر،تبریز را به یکی از مهمترین شهرهای ایران که در تاریخ معاصر ایران جایگاه بسیار ویژهای دارد تبدیل کرد و در نهایت ورود ابزارهای نوین اطلاعرسانی به این شهر در اواخر دورهء قاجار منجر به بیداری ایرانیان و شکلگیری نهضت مشروطه گردید.
موسس اولین کتابخانه عمومی ایران در تبریز،زندهیاد حاج میرزا حسن خان خازن لشکر بود که گامهای ارزنده و شخصیت والای او،در جراید آن روزگار،از جمله در روزنامههای اختر چاپ استانبول و ناصری چاپ تبریز منعکس گردیده و مرحوم محمد علی صفوت و حسین امید نیز که هریک در زمینه تاریخ فرهنگ آذربایجان،آثار ارزشمندی و نیات انسان دوستانه خازن لشکر به نیکی یاد کردهاند.
-پایان سخن آنکه پیش از آنکه تهران توسط آقا محمد خان قاجار به پایتختی ایران برگزیده شود،شهر تبریز بارها در زمان سلسلههای ایلخانیان و صفویان به پایتختی برگزیده شد و در دورهء قاجار به خاطر اهمیت فوق العادهاش ولیعهدنشین شده و مرکز نمایندگیهای سیاسی بود و نیز به خاطر هم مرز بودن با حکومت عثمانی دشمن سرسخت صفویان و از همه مهمتر به پاس قرار گرفتن در مسیر جاده ابریشم و واقع شدن در مرز قفقاز و روسیه و اروپا و نزدیکی به شهر بین المللی قسطیطنیه،سالها مهد تمدن فرهنگی و سیاسی و محل ورود نخستین آثار تمدنهای جدید به ویژه ابزارهای نوین اطلاعرسانی به ایران بوده است و در نهایت به شهر اولینها معروف شده است و در ورود این ابزارهای نوین که به رشد سواد و بیداری ایرانیان منجر گردیده است، نقش داشته است."