چکیده:
خط و کتابت یکی از افتخارات ایران زمین است که از دیرباز تاکنون پیوسته مورد عنایت هنروران و صاحبنظران قرار گرفته است.
نگارنده در این مقاله سعی بر این دارد تا برگی از شاهکارهای هنر کتاب آرایی ایران عهد باستان را به روی آورده،مورد تفحص و بررسی قرار دهد.
انتخاب مانویان ازین روست که مانویت یکی از پایهگذاران هنر کتابت و تذهیب است.نگارگر نور ایران باستان،ازین اعجاز برای بیان دیدگاه عرفانی بهره گرفته است.در حقیقت اهمیت مانویت در هنر ایران ازین روست که به هنر نقاشی و کتابآرایی نوعی اصل اخلاقی بخشیده،آن را زنده نگه داشته و شیوهای سنتی و قراردادی در آن پدید آورده است.
خلاصه ماشینی:
"در کتب خطی مانوی تزئینات گلدار بعضی اوقات از عنوان فراتر رفته و همه حاشیه صفحه را فرا میگیرد و این طرحی است که برای سنت هلنی که حاکم بر تزئینات اروپایی و آسیای غربی است، بیگانه است(پوپ،بیتا:14)حروف آغازین نوشتهها بزرگتر و بالاخص با یک شکل هنری یا تزئین خاص نوشته میشد،مثلا اطراف آنها گل و بته یا شاخ و برگ میکشیدند.
پس چرا آنها درست مثل مسیحیان که مخارج هنگفتی صرف پرستشگاههای خود میکنند،پولشان را صرف کتابهای مذهبیشان میکنند؟»(پوپ،بیتا:8) آگوستین نیز در کتاب خود(در رد فاوست،فصل 13 بند 6 و 18)از نسخ دستنوشته عالی و ممتاز مانوی در قطعهای بزرگ صحبت میکند(ویدن گرن،1376:147)و در آن از صحافی محکم و تزئینات آن سخن میگوید(پوپ،بیتا،8)ارزش این قبیل نوشتهها و کتابها به خاطر قشر طلای ضخیمی که در مینیاتورهای گرداگرد صفحات به کار میرفت افزونتر میشد(ویدن گرن، 1376:147).
شاید ذهنیت 9 ساله سنت آگوستین در پیروی از آیین مانوی بر مصورسازی کتب قرون وسطی بیتأثیر نبوده است!ذکر مانویان در کتابهای سایر مذاهب غیراز آثار و نوشتههای مانوی،آثار دیگری نیز وجود دارد که افرادی به غیراز مانویها از جمله مسلمانها درباره آنان نوشتهاند.
-استفاده از نی و قلممو بهعنوان وسیله کتابت -بزرگتر نوشته شدن و بالأخص مزین نمودن حروف آغازین نوشتهها با یک شکل هنری یا تزئین خاص -عنوان درشت و رنگی با گلها و تزئینات اطراف آن و نقطهگذاریها با رنگهای متضاد و به صورت خط و نقطه -دلانگیزتر نمودن نوشتهها با آوردن چند سطر رنگی،بیشتر به رنگ سرخ ارغوانی -خوانایی نوشتهها و عنوانها -همخوانی تصویر و متن از نظر محتوایی -دقت در تقسیمبندی و ترتیب نوشتن متون به منظور بیان نمودن اعتقاد به نظم و انسان کامل و عارف پینوشتها: (1)."