چکیده:
کتاب گرانسنگ الکافی، نوشتة مرحوم ثقة الاسلام کلینی در چاپ و نمود امروزین خود، سه بخش و هشت جلد است؛ دو جلد نخستش، اصول الکافی، پنج جلد بعدیاش فروع الکافی و جلد پایانیاش، گاهی همچنان، فروع الکافی و گاهی روضة الکافی نامیده میشود. در بارة نگارش این جلد پایانی به دست آن محدث امامی مذهب، سخنی که چون جایگاهی در گوشها و جایی در دلها نیافت، چند سده پیش از این، بر زبان یک یا دو تن آمده است که این نوشتار کوتاه دامان، در پی سست نشان دادنش از یک نگاه، از میان چندین و چند نگاه رهگشا و پاسخ دهنده است. ما در این نوشته، میخواهیم با رویارو کردن روضة الکافی با هفت جلد دیگر کتاب الکافی، رویکرد یگانة کلینی را در اسناد احادیث این مجموعة هشت جلدی و نادرستی ادعای نگارش کتاب روضة الکافی را به دست کس یا کسانی، جز این محدث فرهیخته و پیشتاز، نشان دهیم.
خلاصه ماشینی:
6 شاید نخستین، و باز شاید تنها، کسی که کنار گزارش این سخن ملا خلیل قزوینی، به آن بها داده و شایستة واکاوی و خردهگیریاش دیده است، آقای ثامر هاشم حبیب عمیدی باشد؛ ایشان با آوردن عنوان «ثانیا روضة الکافی»، 7 و عنوانی با شمارة یک و به نام «شبهة فصل الروضة عن الکافی»، 8 در پی آن برآمده است که با دست یازیدن به دامان سه قرینه در سه محور، آن سخن گزاف را نقد کند: «من کتاب الروضة نفسه»، 9 «من کتب الرجال» 10 و «من روایة القدماء ما فی الروضة»؛ 11 نقدی نزدیک به چهار اعیان الشیعة، ج9، ص137.
2. کوتاه نکردن سند، از یک نگاه نویسندة ارجمند کتاب الکافی، رو در رو با دو محدث بزرگ و گرانمایة شیعی، شیخ صدوق و شیخ طوسی ـ که پس از او سر برآوردند و در سه کتاب گرانبهای حدیثی خود، کتاب من لا یحضره الفقیه، الاستبصار و تهذیب الاحکام (الاخبار) دست به دامان کوتاه کردن سند حدیث و بازگویی بخش عمدهاش در بخش پایانی آن کتابها (مشیخه) شدند ـ هر سند را در آغاز پرداختن به هر حدیث، بازگفته و خواه ناخواه، با این کار خود ـ که نوعی تکرار و گونهای پرگویی را به دنبال دارد ـ مایة ضخیمتر و حجیمتر شدن کتاب حدیثی خود شده است.
7. فراوانی بهکارگیری ضمیر به جای نام یک یا چند امام، کنار صیغة دعایی در پایان سند احادیث هفت جلد نخستین کتاب ارجمند الکافی، چه بسیار به ضمیرهایی مفرد 2 و تثنیه 3 و جمع 4 برمیخوریم که کنارشان کلیشههای جملات دعایی نیز دیده میشود، که یا باید برگرفته از دست نوشتة خود کلینی باشد و یا برخاسته از دست بردنهای آیندگان.