خلاصه ماشینی:
"پس از نهضت جنگل یک نوع بییش سیاسی و آگاهیبخش فرهنگی و اجتماعی در مردم به وجود آمد و شیوه فرهنگ عمومی نیز از جنبه فردی و خصوصی پا به مرحله عمومی و ملی نهاد و تاریخنگاران پس از مرحله تملقگوئی و ستایش شاهان به بازگوئی آلام و دردهای اجتماعی و مردمی پا نهادند بحدی که در مورد تنها حادثه مهم مشروطیت بیش از 120 جلد کتاب و نوشتار پدید آمده که هرکدام در متن خود بازگو کننده و آگاهیبخش مردم به حقوق و امتیازات از دست رفته خویش بود و آنها نهضتها و حرکتهائی را آفریدهاند که فهرستوار به بازگوئی سرفصلهای آنها میپردازیم: پس از نهضت جنگل که با خیانت همکاران او متلاشی گردید و او شهید آرمانهای اسلامی خویشتن گردید حرکتهای اسلامی"اخوان المسلمین"در مصر و نهضت عشرین در 1320 در عراق که به نام"ثورة العشرین"به رهبری روحانیت شیعه در طرد استعمار بریتانیا پا گرفت سپس نهضت وحدتگرائی و توجه به اتحاد ملل اسلامی در خاورمیانه که در ایران نیز مرحوم آیت الله سید حسن مدرس و در اواخر آیت الله العظمی بروجردی از طرفداران جدی آن بود در عصرهای اخیر نهضت طرد کمپانیهای خارجی بهویژه کمپانی نفت در دوران آیت الله کاشانی و متعاقب آن چریکی و نظامی فدائیان اسلام در مبارزه با استبداد و خفقان پهلوی و واقعه مسجد گوهرشاد و مبارزه استبداد خشن رضا شاه پهلوی از حرکتهائی بودند که ریشه اسلامی و دینی داشتند و سرانجام انقلاب پیروزمند اسلامی ایران که تاریخ آن از سال 1340 همزمان با طرح انجمنهای ایالتی و ولایتی آغاز گردید و در طول 15 سال کشمکش سیاسی و مبارزه فرهنگی بالاخره در سال 1357 هجری شمسی به پیروزی نهائی نائل آمد."