چکیده:
فضای روابط همسران از منظر قرآن کریم، مملو از بایسته ها و شایسته های ناب اخلاقی است که پیوند مودت آمیز و عاشقانه همسران را محکم و استوار می نماید. شناخت اصول اخلاقی حاکم بر روابط همسران از منظر متعالی قرآن کریم، ارمغانی نوین و تمدنی ناب را ثمربخش است. از جمله آن اصول، اصل معاشرت به معروف است. مطابق فرهنگ غنی قرآنی، هر یک از همسران باید با یکدیگر به معروف رفتار نمایند. از آن رو که دایره معنایی «معروف» محدود و ثابت نیست، بلکه در هر زمانه ای، افزون بر مطابقت با معیارهای شرعی، همراه با تحول زمان و پیشرفت خردمندان متدین قابل تغییر است، لازم است مسائل مربوط به روابط همسران در هر زمانه ای، تحت حاکمیت چنین اصلی، لباس زیبای اخلاق را بر تن کنند.این باور مقتضی آن است که اندیشمندان و صاحب نظران اسلامی در تعیین روابط و وظایف همسران، به راهنما و بنیادین بودن اصل معاشرت به معروف میان همسران اهتمام داشته باشند.
خلاصه ماشینی:
با این بینش، دیدگاه الهی مقتضی آن است که احکام و حقوق مربوط به روابط همسران، همواره باید بر پایه چنین اصلی، از پویایی اخلاقی بهرهمند باشند و مفسران، فقها، حقوقدانان و تمامی صاحبان اندیشه و قلم در این عرصه، ضمن تسلط بر مفهوم و مصادیق معروف و منکر اجتماعی، در تفسیر و تعیین روابط خانوادگی و تنظیم ضوابط و تبصرههای مربوطه، بدین اصل اهتمام ورزند و روابط خانوادگی را در باور فرهنگ مسلمانان به روابط صرف حقوقی مبدل نسازند.
اگر تصور آنان از معاشرت به معروف، صرف وفاداری به این حقوق باشد، مسلما دیگر نیازی به بیان واژة «معروف» در این قلمرو نبوده است و همان عبارت شریفه «و آتوا النساء صدقاتهن نحلة»(نساء:4) یا همان وجوب عدالتورزی در روابط زوجین، اینچنین مفادی را میرساند؛ لیکن چنانچه مراد آنها این باشد که به گونهای در ادای حقوق زنان رفتار نمایید که در نزد عرف، پسندیده و رضایتبخش باشد، طبیعتا این معنا میتواند مصادیقی از معاشرت معروفی باشد که در قرآن کریم در حق همسران به کار رفته است.
در این خصوص نیز میتوان به گستره معنایی «معروف» اشاره نمود و گفت: معاشرت به معروف در صدد بیان رفتاری فراتر از منع اضرار بی سبب است؛ زیرا طبق باور قرآنی، این نحوه رفتار (آسیبنرساندن به دیگران بدون سبب) در رابطه با تمام افراد جامعه ضروری است؛ همانگونه که در این زمینه آمده است: «و کسانی که مردان و زنان مؤمن را بیآنکه مرتکب [عمل زشتی] شده باشند آزار میرسانند، قطعا تهمت و گناهی آشکار به گردن گرفتهاند» (احزاب:58)؛ حال آنکه عبارت «عاشروهن بالمعروف» در رابطه با همسران است که خداوند در میان آنها مودت و رحمت را قرار داده است.