چکیده:
وزارت به عنوان یکی از مهمترین ارکان دیوانسالاری ایران در تمامی دورههای تاریخی کمابیش از اعتبار و جایگاه ویژهای برخوردار بوده است و بسیاری از امور مالی،قضایی و تشریفاتی کشور توسط دستگاه وزارت حل و فصل میگردید.در نیمه اول حکومت سلسله صفوی بنا به دلایلی چند از جمله قدرت مطلقه و بلامنازع شاهان صفوی،تفوق نیروهای نظامی یا اهل شمشیر بر سایر طبقات اجتماعی،کشمکش بین قزلباشان و تاجیکان و ضعیف شدن سنت دیوانسالاری در عهده دروه حکومت های ترکمانان آق قویو نلو و قره قویونلو،باعث تنزل جایگاه و موقعیت وزیر شد.بعد از تثبیت پایههای حکومت صفوی وزیر بار دیگر با عنوان اعتماد الدوله به صحنه مدیریت مملکت بازگشت.بررسی دلایل تنزل جایگاه وزارت در اوایل دوره صفوی موضوع این مقاله میباشد.
خلاصه ماشینی:
"وزیر در اداره امور کشور در عهد سلاجقه بزرگ بود که وزارت از اهمیت خاصی برخوردار شده،مسئولیتهای متعددی را عهداهدرا گردید.
البته این اعتقاد تمامی مردم ایران دوره صفوی نیست و واضح است که علما و دانشمندان و
و چرایی برای اطرافیان و امرا و وزراء در این دستورات وجود نداشت و بدینخاطر است که ناظران خارجی قدرت شاهان صفوی را از هر شاهی در دنیا بیشتر بدانند چنانچه حتی سلطان
مهمترین مثال در این باره در زمان سلطنت محمد شاه است که میرزا سلمان جابری به
شاه اسماعیل بود،به تدریج چنین مشخصهای یافته بود حکومت با داعیههای دینی و مذهبی شکل گرفته بود بخصوص در دوره اول خویش دارای بعد دین سالارانه قوی و مناصب و
ذهنیشان در زمان حکومت آق قویونلو در اداره امور کشوری داشتند،چندان تمایلی به گسترش حوزه نفوذ و اختیارات خودشان نداشته،ضمن اینکه در عمل چنین اقدامی هم برایشان
(ترکمان و محمد یوسف مورخ،7131:741)البته لازم به ذکر است که گرچه مقام وزارت در عهد شاه عباس تثبیت شد.
هرچند نهاد وزارت در عهد شاه عباس اول تثبیت گردید اما وزراء
آخرین وزیر صفویان در هنگام حمله افغانها به ایران محمد قلیخان شاملو بوده است که
بین پنجاه و یک نفری که در آغاز صفویه تا سال 4411 ق به منصب وزارت رسیدهاند اکثر آنها از طبقه دیوانسالار ایرانی بودند اما افرادی از طبقه مذهبی نیز مثل سید علاء الدین حسین 14-
گردید بار دیگر وزرا در این دوره با نام جدید اعتماد الدوله اداره امور مملکتی را بر عهده گرفته و"