چکیده:
بررسی سیر تحولات جوامع و تمدنها از شکلگیری تا زوال آنها نشان میدهد که جوامع در درون خود مدام در حال تغییر و دگرگونی هستند و بر اساس همین دگرگونیهاست که پویایی جامعه تحقق مییابد. البته در فرایند پویایی و تکامل جامعه، مسائل و مشکلاتی پدید میآید که جامعه را از رسیدن به اهدافش باز میدارد و سبب پیدایش تعارضها و تناقضهایی در جامعه میگردد و ساختار اجتماعی را به شدت تهدید مینماید و تداوم این شرایط در دراز مدت به انحطاط و مرگ آن تمدن میانجامد. با عنایت به مباحث یاد شده، چند پرسش اساسی مطرح میگردد: 1. تحولات در جوامع بر چه اساسی استوار است؟ 2. سیر تاریخی تمدنها چگونه است؟ 3. آیا میتوان با کشف قوانین حاکم بر تاریخ و جامعه، سرنوشت و آیندة اجتماع را به دست گرفت و کنترل کرد؟
خلاصه ماشینی:
"(فتح: 22) تحولات و دگرگونیهای تاریخ، از حیات تا ممات و از صعود تا سقوط تمدنها همه تابع ضوابط و مقررات مشخصی است که جامعه بشری میتواند در پرتو آگاهی از آنها و برقراری رابطه مطلوب با آن سنن و قواعد که جلوهای از حاکمیت و اراده خدا بر تاریخ است، زمینههای سعادتمندی خود را فراهم آورد.
452 به عبارت دیگر، امتها به وجود میآیند و دورانی را در حالات مختلف توحید و شرک سیری میکنند و سرانجام آفتاب عمرشان غروب میکند، اما در نهایت، جامعهای ایجاد میشود لبریز از عدل و برابری و تأمین کننده کمال و بقای انسان، زیرا از منظر قرآن جامعهها، تمدنها و فرهنگها به سوی یگانه شدن و متحدالشکل شدن سیر میکنند و آینده جوامع انسانی، جامعه جهانی تکامل یافته است که در آن بشر به کمال حقیقی و سعادت واقعی و انسانیت اصیل خود خواهد رسید.
قرآن بر این باور دارد که امکانات، اقتدار و قدرت تا پایان حرکت تاریخ در تسلط یک ملت، یک تمدن و فرهنگ باقی نمیماند، بلکه بنابر دلایلی و بر اساس اهدافی، این اقتدار و انحطاط و عزت و ذلت تا آخرین لحظه جریان تاریخ در میان اقوام و ملل گوناگون عالم دست به دست میگردد: و ما این روزهای شکست و پیروزی را در میان ملتها و تمدنها میگردانیمکه این خاصیت زندگی جهان و سنت الهی است تا افرادی که ایمان آوردهاند شناخته شوند و خداوند از میان شما قربانیانی بگیرد و خداوند ظالمان را دوست نمیدارد."