چکیده:
گندی شاپور از ده سال که از بنایش گذشت،به یک شهر بزرگ تجاری بدل گشت و آوازهء رونق آن در بین النهرین،سوریه و یونان در پیچید که در نتیجه نخستین کاروانی که به سوی این شهر سرازیر شد،سریانیان بودند.بعدها تنی چند از فلاسفهء یونانی و سریانی،یهودی بتدریج به این شهر کوچ کردند به گونهای که در اواخر سلطنت شاپور یکم،گندی شاپور به مرکزی علمی تبدیل و سلسله جنبان جنبشهای فرهنگی بعدی شد؛سنگ نبشتههای نقش رستم،نقش رجب و غار حاجیآباد(بیشاپور)ترجمههای آثار یونانی،سریانی و عربی به زبان پهلوی مؤید این جهش علمی است.
خلاصه ماشینی:
"(ابن ندیم، 1346،ص 437) در"تاریخ التمدن الاسلامی"(از جرجی زیدان،مورخ مسیحی)آمده است: شاپور توجه فراوان به علم داشت و فرمان داد تا کتابهای فلسفی و نجوم و پزشکی را از زبانهای یونانی و سریانی و عبری به زبان پهلوی نقل و در زمرۀ کتابهای جندی شاپور حفظ کنند تا مودر اخذ و اقتباس مردم و اهل علم قرار گیرد.
(شهروینی،1381،ص 49) دربارۀ سازمانهای علمی گندی شاپور آنچه مسلم است و برای نخستین بار مورد بهرهبرداری قرار گرفت،مراکز پزشکی بود که موبدان دانشمند و گیاه شناسان ایرانی و بعد راههایی از هیربدان و سپس پزشکان یونانی و سریانی به دانشپژوهان آموزش میدادند.
مدرسان آغازین این دانشکده دانشمندان و پزشکان یونانی بودند که پس از فرمان یوستی نیانوس Ioustinianos (یوستی نین)دایر بر بسته شدن دبستانهای فلسفی آتن و (1)گویند بر سر در دانشگاه گندی شاپور چنین نوشته شده:"دانش و فضیلت برتر از بازو و شمشیر است" (2)فردوسی نیز در داستان"شاپور اورمزد"در امر به دار کشیدن"مانی"به این بیمارستان اشاره میکند: همان چرمش آگنده باید به کاه#بدان تا نجوید کس این پایگاه بیاویختن از در شارسان#و گر پیش دیوار بیمارسان اسکندریه و رها به دربار ایران پناهنده شده بودند؛1(صفا،1351 ص 103)ولی بعدها اطباب ایرانی،خود استادان برجستۀ آنجا گردیدند.
برای اجرای برنامۀ عملی آموزش خود،در حوزههای رشتههای پزشکی، بیشتر با چهار پزشک عیسوی مشاور خود،"تریبونوس"(پزشک مخصوص خود)، "استفن ادسی"(آموزگار زمان جوان خود)،"سرجیس راس العین"(پزشک سریانی از دانش آموختگان دانشگاه اسکندریه و مترجم چند کتاب و رساله طبی به سریانی)و"جبرئیل"در ستبد(رئیس بهداری دربار)و دو مشاور دانشمند زرتشتی،"برزویهی"پزشک و رئیس وقت دانشگاه گندی شاپور و رئیس دانشکدۀ پزشکی و موبد"خرداد برزین"(موبد موبدان و یکی از بزرگترین پزشکان گیاه درمانی)به شور و بررسی پرداخت؛و برنامههای توسعۀ رشتههای مختلف دانشکدۀ پزشکی را به آنها واگذار کرد."