چکیده:
کرج ابودلف از شهرهای باستانی و مهم ناحیهء ایران مرکزی بوده است.براساس نوشتههای جغرافیایی این شهر بر سر راه اصلی همدان به اصفهان و تقریبا در میانهء آن قرار داشته است.دربارهء تاریخ این شهر اطلاعات دقیق و مفصلی در دست نیست. احتمالا کرج در دورهء پیش از اسلام شهری آباده بوده،لیکن در طول حملهء اعراب برای مدتی دچار رکود شده است.تا اینکه در قرن دوم هجری به همت خاندان ابودلف عجلی بازسازی شده و رو به آبادی نهاده است.گویا کرج تا قرن هفتم هجری همچنان آبادی خود را به عنوان شهری مهم و مرکز ولایتی حفظ نموده است.اما از قرن هشتم هجری به بعد،در هیچ یک از آثار تاریخی و جغرافیایی ذکری از این شهر به میان نیامده است.به طوری که امروزه محل دقیق آن را نمیتوان معین نمود.
یگانه اثری که منحصرا دربارهء تاریخ این شهر نوشته شده،رسالهای است که محمد حسن خان اعتماد السلطنه در سال 5031 هجری قمری به دستور ناصر الدین شاه قاجار به رشتهء تحریر درآورده است.در این اثر اعتماد السلطنه با استناد به متون تاریخی و جغرافیایی و با استفاده از تحقیقات غربی محل شهر کرج را با روستای تازه شهر شدهء آستانه،در 23 کیلومتری جنوب شهر اراک،منطبق میداند.این اثر که تاکنون منتشر نشده است،برای آگاهی از تاریخ و جغرافیای ناشناختهء این منطقه از ایران ارزشی انکار ناپذیر دارد.
خلاصه ماشینی:
"کرج ابودلف از شهرهای باستانی و مهم ناحیهء ایران مرکزی بوده است.
یگانه اثری که منحصرا دربارهء تاریخ این شهر نوشته شده،رسالهای است که
این حوقل در پایان همین قرن شهر کرج را وصف کرده است و معمولا دیگر جغرافیا نویسان اسلامی تا یاقوت حموی تقریبا همان مطالب
نوشتههای جغرافیانویسان پیشین است و به شناسایی وضعیت این شهر در دورهء ایلخانی کمک
از این زمان به بعد دیگر ذکری از شهر کرج ابودلف در آثار تاریخی و جغرافیایی دیده
محل خود ذکر خواهد شد،در موضع شهر موسوم به سه سوک واقع شده است»و این گفته با
نامیدهاند و بعد به اعتبار مثلث شکل بودن به سه سوک مشهور شده باشد؛مثل اینکه سلطان آباد7را شهر نو هم میگویند و طهران را به اعتبار مزایائی که در این عصر[3]همایون یافته
جماعت دیگر از مورخان ایران را عقیده این است که کیخسرو بعد از آنکه تاج شاهی را به
اما کرج که بعضی آن را همین آستانه دانستهاند،معرب کره میباشد و این قسم تعریب
و در نزدیکی آن رودی بوده و آن را به آن قصبه یا بلده منسوب ساخته،گفتهاند کره رود و از این قسم انتساب نیز بسیار است با مثل حری رود که اسم رودخانه هرات است و قمرود و
اما امیر ابودلف عجلی که عمارت شهر کرج نموده؛اجمال احوال او چون در این محل
ناصر الدین شاه در این مکان انجام شده است.
حمد الله مستوفی یکی از قلاع بزرگ و پناهگاههای مهم نواحی غرب این سرزمین بوده است(31:
(41)-امامزاده سهل بن علی در شهر کنونی آستانه واقع شده و بنای آن را آثار تاریخی منطقه است."