چکیده:
یکی از شیوههای دسترسی به گنجینههای زبانی و مواد لازم برای بررسی زبانهای ایرانی غور در ژرفای دریای سترگ متون علمی و ادبی فارسی است.این متون حاصل سدههای متوالی متفکر و تلاش خستگیناپذیر دانشی مردان این سرزمین بوده و بررسی آنها ما را به گسترهای از فرهنگ و متنوع و پویای زبان فارسی راه مینماید.از جمله مرواریدی که میتوان از غواصی در این دریای عظیم به کف آورد،اصطلاحات و لغات پزشکی است که طی هزارهها تاریخ و فرهنگ ایران زمین به دست طبیبان و دانشمندان عالی قدر در ولایات و نواحی گوناگون فراهم آمده است.در این مقاله گستردگی منابع و متون فارسی را تنها به بررسی اصطلاحات و لغات گویشی در متون پزشکی پرداخته شده است.
خلاصه ماشینی:
"در این مقاله گستردگی منابع و متون فارسی را تنها به بررسی اصطلاحات و لغات گویشی در متون پزشکی پرداخته شده است.
مقدمه متون فارسی یکی از ذخایر سرشار و گرانسنگ واژهها و اصطلاحات گویشی ایرانی است که بررسی آنها زبانشناسان و پژوهشگران زبان و فرهنگ ایرانی را به گنجینهای سترگ و گرانقدر رهنمون میسازد.
بررسی این متون و استخراج لغات گویشی مندرج در آنها یکی از شیوههای دستیابی به منابع زبانی زبانهای ایرانی است و از این طریق میتوان به کاوش در زبانشناسی تاریخی زبان فارسی پرداخت.
نمونهای از واژههای لاری و گرمسیری مندرج در کتاب منتشر نشدهء پزشکی مناهل الانظار تألیف محمد بن عبد الله لاری عبارتاند از: بابونج: ]ba?bunaj[ «بابونه است و اهل گرمسیر آنرا«بوتکو» ]butaku[ خوانند.
نمونهای از واژههای مندرج در برهان قاطع عبارتاند از: آبکامه: ]a?bka?me[ اصفهانی(صفاهانی)،«نان خورشی است معروف که در صفاهان از ماست و شیر و تخم شپند و خمیر خشک شده و سرکه سازند و آن را به عربی مری خوانند.
برخی از این متون عبارتاند از: الابنیه عن حقائق الادویه این تألیف که یکی از گرانقدرترین تألیفات فارسی در حوزهء داروشناسی است نوشتهء ابو منصور موفق بن علی هروی است و بنابر شهادت تنی چند از ادبا نظیر علامه قزوینی و مجتبی مینوی از کهنترین تألیفات در مفردات پزشکی است که به زبان فارسی به جای مانده است.
تحفهء حکیم مؤمن این اثر که از جهت احتوا بر لغات و اصطلاحات پزشکی گویشی حائز اهمیت بسیار است تألیف محمد مؤمن بن میرزا محمد زمان تنکابنی،مشهور به حکیم مؤمن،از طبیبان سدهء دهم هجری است."