چکیده:
یکی از معیار های نقد متن حدیث (نقد داخلی) موافقت و مخالفت با قرآن است. این معیار ـ که از رهنمودهای پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و معصومان علیهم السلام به دست آمده است، به «اخبار عرض» شهرت یافته است. مضمون این احادیث، این است که حدیثی را که موافق با قرآن است، بپذیرید و حدیثی را که مخالف قرآن است، دور اندازید. این احادیث به دو صورت: مطلق (بدون فرض تعارض) و در ضمن اخبار ترجیح آمده است. در مورد مفهوم و معنای موافقت و مخالفت در هر دو قسم از این روایات، اقوال مختلفی از سوی اصولیان مطرح شده است. این مقاله، ضمن یادکرد روایات عرض و مفاد آنها، دیدگاه های مختلف در معنای موافقت و مخالفت حدیث با قرآن را بررسی و سرانجام، پس از نقد و بررسی آنها نظریه برتر و قابل پذیرش در این زمینه را مطرح خواهد نمود. شاید واکاوی مساله از طریق نمونه هایی که فقها در آثار فقهی خود بیان داشته اند، میسر گردد.
خلاصه ماشینی:
این مقاله، ضمن یادکرد روایات عرض و مفاد آنها، دیدگاههای مختلف در معنای موافقت و مخالفت حدیث با قرآن را بررسی و سرانجام، پس از نقد و بررسی آنها نظریه برتر و قابل پذیرش در این زمینه را مطرح خواهد نمود.
آمده است، آیا این تعابیر با هم یکسان و به یک معنا هستند؟ یا با هم مغایرت دارند؟ آیا معیار پذیرش احادیث «موافقت با قرآن» است یا «عدم مخالفت با قرآن»؟ ملاک موافقت و مخالفت حدیث با قرآن چیست؟ چه حدیثی را باید موافق و کدام یک را مخالف قرآن دانست؟ آیا موافقت و مخالفت تک مضمونی حدیث با قرآن منظور است یا موافقت و مخالفت با کل قرآن؟ در مورد اخباری که نه موافق با قرآن است و نه مخالف آن، چه باید کرد؟ تکلیف در این گونه روایات چگونه است؟ دیدگاه بزرگان فقها و اصولیان در این زمینه چیست؟ و...
3. عن ایوب بن راشد، عن أبی عبد الله( قال: ما لم یوافق من الحدیث القرآن فهو زخرف؛ 4 ایوب بن راشد، از امام صادق( نقل میکند که فرمود: هر حدیثی که موافق قرآن نباشد، زخرف است.
وی معتقد است که مراد از مخالفت در احادیث مذکور، موافقت با روح و اصول عام اسلامی مستفاد از قرآن و سنت است: اکثر اصولیان متأخر احادیثی را که امر به عرضه خبر بر کتاب و سنت نمودهاند، و از آن جمله روایتی که میگوید: آنچه را موافق قرآن بود، بپذیرید و آنچه مخالف آن بود را رها کنید» تفسیر به موافقت و مخالفت نصی نموده است؛ به این معنا که حدیث بر آیه مشخصی از قرآن کریم عرضه میشود.