چکیده:
زمینه:امروزه فناوری زیستی هم در سطح ملی و هم در سطح بین المللی توسعه یافته است.در پرتو سرعت پیشرفت فناوری زیستی،احترام به اصول اخلاق زیستی هم به یک ضرورت تبدیل شده است.اعلامیه حقوق بشر و برنامه عمل وین(3991)در بند یازده تصریح میکند:«پیشرفت خاص،به ویژه در طب زیستی و علوم حیاتی و در فناوری اطلاعات ممکن است به طور بالقوه عواقب نامطلوب برای تمامیت،کرامت و حقوق انسانی افراد داشته باشد و[ازاینرو] درخواست میکند برای تضمین احترام کامل به حقوق بشر و منزلت انسانی در این حوزههای مورد توجه جهانی،همکاری بین المللی صورت گیرد.»کنفرانس عمومی یونسکو در حوزههای مرتبط با اخلاق زیستی اقدامات قابل توجهی مبذول کرده است.اعلامیه جهانی ژنوم انسانی و حقوق بشر و اعلامیه بین المللی دادههای ژنتیک انسانی،دو اعلامیه صادره توسط یونسکو هستند که از اتقان،انسجام،شفافیت و جامعیت برخوردارند.
نتیجهگیری:اعلامیه جهانی اخلاق زیستی و حقوق بشر،ایراداتی دارد که از آن جمله میتوان به ضعف ساختاری،بیتوجهی به تعهد اشخاص حقیقی، ضعف در بیان اهداف،تبیین نادرست اصول حاکم بر اخلاق زیستی،نقص در بیان اصل عدم تبعیض و اهتمام مفرط به رضایت آزادانه اشاره نمود.مقدمه، قلمرو و اهداف اعلامیه به درستی تبیین نشده است.اصول بنیادین اخلاق زیستی میبایست به نحو شفاف و محققانه بیان گردد.اعلامیه به تعهد اشخاص حقیقی،کم توجهی نموده و منحصرا دولتها را مخاطب قرار داده است.یکی دیگر از مهمترین اشکالات اعلامیه،عدم توجه به امکان تحدید اراده در پرتو کرامت انسانی است.
خلاصه ماشینی:
"اعلامیه حقوق بشر و برنامه عمل وین(1993)در بند یازده تصریح میکند:«پیشرفت خاص،به ویژه در طب زیستی و علوم حیاتی و در فناوری اطلاعات ممکن است به طور بالقوه عواقب نامطلوب برای تمامیت،کرامت و حقوق انسانی افراد داشته باشد و[ازاینرو] درخواست میکند برای تضمین احترام کامل به حقوق بشر و منزلت انسانی در این حوزههای مورد توجه جهانی،همکاری بین المللی صورت گیرد.
اعلامیه حقوق بشر و برنامه عمل وین در بند 11 خود در این باره حکم روشنی دارد:«پیشرفتهای خاص به ویژه در طب زیستی و علوم حیاتی و در فنآوری اطلاعات ممکن است به طور بالقوه عواقب نامطلوب برای تمامیت،کرامت و حقوق انسانی افراد داشته باشد و[از اینرو]درخواست مینماید برای تضمین احترام کامل به حقوق بشر و منزلت انسانی در این حوزههای مورد توجه جهانی،همکاری بین المللی صورت گیرد»4 .
مثلا در مقدمه بر اصل آزادی علوم و پژوهش و نقش آن در بهبود کیفیت زندگی و نیز عدم جواز بیتوجهی به کرامت انسانی و احترام جهانی نسبت به حقوق بشر و آزادایهای اساسی در خلال پیشرفتها تأکید شده است،درحالیکه یکی از مسائل اصلی اعلامیه است.
اگرچه مع ألاسف،آزمایشهای زیستشناختی در هیچ یک از کنوانسیونهای چهارگانه و نیز قراردادهای الحاقی تعریف نشده است،اما مقررات کنوانسیونها هرگونه آزمایش علمی را حتی اگر با رضایت قربانی انجام شده باشد،در صورتی که به دلایل پزشکی موجه نباشد و به نفع او نبوده،ممنوع نموده است8 نتیجهگیری پیشرفت در زیستشناسی،پزشکی و علم ژنتیک در عین حال که ابزار خدمت به جامعه بشری است،ممکن است مورد سوء استفادههای احتمالی واقع گردد و دارای عواقب و پیامدهای نامطلوبی برای تمامیت، شأن و منزلت و حقوق انسان باشد."