خلاصه ماشینی:
"اما نوشتههایی از آنان که میتواند برای مقصود ما مناسب باشد مقالات و کتابهایی است که در بررسی سیر تطور تاریخی ادبیات معاصر ایران پدید آوردهاند و عمدتا آن را برحسب شرایط و عوامل سیاسی تعبیر و تأویل کردهاند.
(-طالبزاده) چایکین نظر معروفی دربارهء جمالزاده دارد که در تاریخهای ادبی،از جمله از صبا تا نیما(آرینپور،ص 182)،به این شرح نقل شده است: تنها با یکی بود و یکی نبود است که مکتب و سبک رئالیستی در ایران آغاز یافت و همین سبک و مکتب است که درواقع شالودهء جدید ادبیات داستانسرایی در ایران گردید و فقط از آن روز به بعد میتوان از پیدایش نوول و قصه و رمان در ادبیات هزار سالهء ایران سخن راند...
او،برای نشان دادن جایگاه اجتماعی رمان تاریخی،تاریخ معاصر ایران را از منظر فشار استعمار غربی و تضاد طبقاتی درون جامعه مرور میکند و،به تأثیر نظر حاکم بر جامعهء شوروی،«انقلاب ادبی یا اروپائی شدن ادبیات فارسی»را از حرکت جامعهء ایرانی از فئودالیسم به سرمایهداری ناشی میداند.
برتلس بر آن است که مترجمان،برای برآوردن نیاز مخاطبان جدید،آثاری را ترجمه میکردند که با ادبیات کلاسیک فارسی در تقابل بود؛مثلا آنان به سراغ شعر نرفتند بلکه رمانهای ماجرایی را ترجمه کردند به این قصد که خوانندهء ایرانی را با زندگی و تاریخ اروپا آشنا کنند.
ترجمهء رمانهای اروپایی نویسندگان ایرانی را به نوشتن رمانهایی تاریخی برانگیخت که برتلس از آنها با عنوان نوع ادبی بینابینی یاد میکند که،از سویی، رویکرد مثبت بورژوایی دارد و در تقابل با ادبیات کلاسیک پدید آمده و،از سوی دیگر، محافظهکارانه است زیرا هراس جنبش بورژوایی را از جنبش انقلابی بازتاب میدهد."