چکیده:
از مباحث مهم و ضروری در فرهنگ شیعه، شناخت موضع اهل بیت (ع) در معرفی قرآن و تفسیر و ذکر مصادیق ان و تاثیر انان بر فرهنگ سازی مرتبط با قرآن در جامعه است. یکی از کتاب های مهم حدیثی شیعه که به موضع گیری های اهل بیت (ع) درباره قران پرداخته، کتاب کافی اثر ابوجعفر محمد بن یعقوب کلینی (م 329 ق) است. کلینی در اصول، روایاتی را به کتاب فضل القرآن اختصاص داده است. در این کتاب چهارده باب و صد و بیست و چهار روایت در موضوعات مختلف، گردآوری شده است. بر این تعداد، روایاتی افزوده می شود که از چند طریق، کلینی آن ها را نقل کرده یا در کتاب الدعا، همین اصول را آورده، و یا به مناسبت های مختلف در ابواب و کتب دیگر، روایاتی در تفسیر قرآن از اهل بیت (ع) نقل کرده است. نکته مهم انکه در بررسی روایات مربوط به قرآن در این کتاب، تنها نباید به کتاب فضل القرآن بسنده کرد و روایات هم محدود به این ابواب نیست، بلکه دایره احادیث قرآنی فراتر از کتاب اصول و کتاب یاد شده است. در فروع و روضه کافی نیز روایات بسیاری وجود دارد که به گونه ای در پیوند با مسایل و موضوعات فضیلتی و تفسیری است. از سوی دیگر، کتاب کافی از نخستین آثاری است که به لحاظ تاریخی، نشان از توجه و اهتمام به مسایل یاد شده دارد و متاسفانه درباره آن، نگاهی جامع و تحلیلی انجام نیافته است. در این تحقیق، هدف آن است که جایگاه مکتب قرآن شناسی اهل بیت و منزلت قرآن در نظر انان، در پرتو این روایات که مشتمل بر جایگاه، ویژگی ها، تعلیم و اوصاف قرآن از منظر اهل بیت (ع) و سیره عملی انان نسبت به قرآن و مسایل دیگر است، تحلیل و بررسی و قدر و منزلت این روایات بر اساس واقعیات موجود و آسیب های احتمالی نمایانده شود
خلاصه ماشینی:
(عجلي، 1405ق، ج1، ص43) منابع کهن شیعه و اهل سنت گواهي ميدهد كه استعمال واژة «اخباری» به عنوان وصفي براي يك فرد از سدة سوم هجري در جامعة مسلمانان رايج شده است، ولي اين كاربرد تا اواسط سدة ششم هجری ربطي به معنای كنوني آن نداشته است.
(سيد مرتضي،1410ق، ج2، ص75) بنابراين، جملة مشهور ابن غضائری درگذشته به سدة پنجم هجري دربارة احمد بن محمد بن خالد برقی(د 274 ﻫ): «فإنه کان لایبالی عمن یأخذ علی طریقة اهل الاخبار» (علامه حلي، بيتا، ص63) ربطي به اهل الحدیث و يا اصحاب حديث ندارد بلکه اهل الاخبار در عبارت، به معنی اهل قصص و تواریخ است.
بررسي كاربردهاي اصطلاح «اخباري» از سدة ششم تا ظهور مكتب استرآبادي بر اساس شواهد موجود، به نظر ميرسد شهرستانی(د 548 ﻫ) نخستين کسی است که اخباری را به مفهوم گرايش به حديث و نه تاریخنویسی به کار برده است.
شهرستاني، نخستين كسي است كه اخباري را در معناي اهل گرايش به حديث به كار برده، اما به نظر ميرسد نخستين كسي كه اصطلاح اخباری را در تقابل با اصولی به کار برده است، عبدالجلیل قزوینی رازی باشد.
(شهرزوري، 1374، ص175) پیش از قرن یازدهم هجری و پيدايش مكتب اخباریان، اصطلاح اخباری در سه معنا به کار رفته است: از سدة سوم تا سدة ششم هجري، اخباري تنها به مفهوم اهل تواریخ و قصص به كار رفته است.
(آقا بزرگ تهراني، بيتا، ج23، ص211) شیخ یوسف بحرانی(د 1186 ﻫ) در مقدمة حدائق تلاش كرده است نشان دهد که اصولی و اخباری، تفاوتهای محصّلی که سبب ایجاد دو مکتب متمايز شود، ندارند(بحراني، بيتا، ج1، ص168) لكن از سوي ديگر، با تأليف کتاب الفرق بین المجتهدین و الاخباریین، وجود اين اختلافات را پذيرفته است.