چکیده:
قرارداد استفاده از رحم زن،قراردادی است که برپایهی آن،زنی میپذیرد جنین به دست آمده از تخمک و اسپرم یک زن و شوهر را در رحم خود نگاه دارد و پس از زایمان به آنها برگرداند. دیدگاه فقهای کنونی امامیه و حقوقدانان ایران درمورد اعتبار این قرارداد دیگرگون است؛شماری از فقها استفاده از رحم زن دیگر را در زادآوری،جایز،و قرارداد را معتبر میدانند،اما به نظر شماری دیگر،این کار حرام و نامعتبر است؛همچنین،برخی از حقوقدانان نیز این قرارداد را درست و معتبر، و برخی دیگر آن را به علت ناهمآهنگی با نظم همگانی،باطل میدانند. اعتبار این قرارداد،افرون بر شرایط همگانی قراردادها(مادهی 190«قانون مدنی»)،نیازمند شرایطی خاص است،که به دلیل تردید در معلوم بودن،مقدور بودن،و مشروع بودن مورد معامله،میتوان اعبتار حقوقی آن را مردود دانست.با از میان رفتن اعتبار قرارداد،حقوق و تکالیف موردنظر دو طرف نیز از میان میرود و تنها،پارهیی آثار قهری باقی میماند،که مهمترین آنها قرابت و نسبی است که به گونهیی قهری و غیرارادی،به دنبال عمل انتقال جنین پدید میآید. در این قرارداد،نسب پدری کودکی که به دنیا میآید آشکار است،ولی برای تعیین نسب مادری،به دلیل اینکه کودک،با دو زن(زن صاحب تخمک و زن صاحب رحم)رابطهی تکوینی دارد، اختلافنظر وجود دارد؛برخی از فقها زن صاحب تخمک،برخی زن صاحب رحم،و برخی هر دو را مادر کودک میدانند.
خلاصه ماشینی:
"بررسی وضعیت حقوقی و فقهی قرارداد استفاده از رحم زن هامیرا رخشندهرو* کارشناس ارشد مطالعات زنان دکتر محمود صادقی دانشیار گروه حقوق،دانشگاه تربیت مدرس چکیده قرارداد استفاده از رحم زن،قراردادی است که برپایهی آن،زنی میپذیرد جنین به دست آمده از تخمک و اسپرم یک زن و شوهر را در رحم خود نگاه دارد و پس از زایمان به آنها برگرداند.
با توجه به اینکه دربارهی قرارداد استفاده از رحم زن،هنوز در حقوق موضوعهی کشورمان قانونی به تصویب نرسیده است،منابع بیرون از قانون،مانند اخلاق،نظم همگانی،و نیز باورهای دینی و آموزههای مذهبی،میتوانند پایهی مشروعیت قرار گیرند؛افزون بر آن که برپایهی اصل 761«قانون اساسی»،در صورت سکوت قانون،باید با یاری گرفتن از منابع معتبر اسلامی یا فتواهای معتبر،حکم قضیه را روشن ساخت؛ازاینرو،برای بستن این قرارداد،که از مسائل مستحدثه است و قانونی مدون ندارد نیز،نظر فقها نقشی تعیینکننده دارد.
اشخاصی که نسبت به آنان پیوند محرمیت ایجاد میشود-دربارهی نسبت زن صاحب رحم و کودکی که به دنیا میآید،فقهایی که بستن این قرارداد را از دیدگاه شرعی جایز میدانند،به چند گروه تقسیم میشوند؛شماری زن صاحب رحم را مادر کودک میدانند،2شماری زن صاحب تخمک را مادر کودک میدانند،3شماری کودک را دارای دو مادر میدانند،4و شماری دیگر بر این باوراند که نتایج و پیآمدهای رضاع میان آنها -------------- (1)ماده 691:«هرکسی که معامله میکند آن معامله برای خود آن شخص محسوب است،مگر اینکه در موقع عقد،خلاف آن را تصریح نماید،یا بعد،خلاف آن ثابت شود."