چکیده:
ایران فتحعلی شاهی عنوان کتابی است،با دو گزارش بسیار متفاوت اما مربوط به هم و در یک زمان،گزارش اول بررسی اجمالی از اوضاع ایران عصر فتحعلی شاه بهوسیلهی یک فرانسوی علاقمند به فرهنگ و تمدن ایران که خود هیچگاه به ایران نیامده و از نزدیک آن را ندیده اما با مطالعه و جستوجو از ایرانیان و سیاحان اروپایی و مطالعه بر آثار مکتوب دیگر،آن را نوشته است.گزارش دوم که در نوع خود کمنظیر و نادر است از یک ایرانی ارمنی تبار ساکن بغداد از اوضاع شهر پاریس و فرانسه عصر لویی هجدهم است.او گزارش خود را براساس دیدهها و شنیدههایش نوشته است.این مقاله ضمن معرفی نویسندگان این گزارشها به بررسی متن آنها پرداخته است.
خلاصه ماشینی:
"»(همان،ص 021) داود خان ضمن گزارش خود از عمارات و مدارس و جاهای دیدنی شهر پاریس آماری از این شهر ارائه میدهد بدین قرار: 1-کوچه و بازار،5701 شارع؛2-کوچه که به خط مستقیم از هر طرف درخت کاشته،11 شارع؛3-میدانها،17 سطح؛4-مدرسهی عام،002 باب؛5-مدرسهی سلطانی،06 باب؛6-مقام سؤال و جواب و مباحثهی طلاب،22 باب؛7-عمارت صنایع غریبه،1 باب؛8-نخلستانی که جهت آن مکانی کاشته شده،61 قطعه؛ 9-پل رودخانهی«سینا»از آهن و گچ،61 قنطره؛01-پل رودخانهی سینا از آهن،2 قنطره؛11-جزیره مثال رودخانهی مزبور،3 قطعه؛21-لنگرگاه کشتی، 8 فرجه؛31-قشله برای سپاه،06 باب؛41-قنوات و کاریز،08 مجری؛51- ضرابخانهی بزرگ سلطانی،یک باب؛61-حمام،14 باب؛71-مریضخانه،23 باب؛81-خانههای تربیت کودکان مجهول الاب،3 باب؛91-جای دیوانگان، 3 باب؛02-کاروان سرای بزرگ و کوچک،213 باب؛12-قهوه گاه،214 باب؛ 22-آشپزخانه،433 باب؛32-عماراتی که از پادشاهان سلف و اعیان ممالک مانده،005 باب؛42-عمارات بزرگ سلطانی،4 باب؛52-سکنای مملکت مزبور غیر غریبه،00056 نفر؛62-دار السکنا که در هریک پنج خانواده میباشند، 00005 باب؛72-تعلیمخانهی سگها،یک باب؛82-بیطارخانهی اسبان،یک باب؛92-چاپارخانه که در هر منزل به قراری است که در یک ساعت از شصت فرسخ خبردار میشود،بیشمار؛03-صنعت خانهها بیشمار روی هم رفته کتاب ایران فتحعلی شاهی کتاب بسیار پربار و جای قدردانی از مترجم محترم و آقای ایرج افشار فراوان دارد،چرا که در یک کتاب دو گزارش را که به یکدیگر هم به نوعی مربوط بوده کنار هم قرار داده که در آن نگرش متقابل یک ایرانی از فرانسه آن عصر همزمان با نگاه و نگرش یک فرانسوی از اوضاع ایران را به نمایش گذاشته است."