چکیده:
مقالهء حاضر به بررسی و تحلیل عناصر داستانی فرائد السلوک میپردازد و مباحثی مانند اوصاف قصه و داستان،نوع داستان،حجم،زبان،گفتگو،شخصیت،راوی و گویندگان،زاویهء دید،کنش داستانی،زنجیرهء مشترک بن مایهء داستانها، نتایج اخلاقی و زمان و مکان مورد کنکاش قرار میگیرد.در داستانها و قصههای فرائد السلوک خصوصیاتی چون تأکید بر حوادث،محکم نبودن روابط علت و معلولی میان رویدادها،مطلقگرایی،ختم شدن به نتایج اخلاقی،تغییرناپذیری شخصیتها،کیفیت روایت،بن مایههای مشترک و فرضی بودن زمان و مکان دیده میشود.مجموعا 85 داستان در فرائد السلوک وجود دارد.داستانهای اصلی ابواب،بلندتر از داستانهای فرعی است.گفتگو بیشتر میان اشخاص اصلی داستانها برقرار میشود.اختصاصات زبانی نثر فنی قرن 6 و 7 در این اثر دیده میشود.در داستانهای این اثر از 982 شخصیت استفاده شده است.بیشترین شخصیتها از حیوانات(92 درصد)،مردان و پسران(91/5 درصد)و صاحبان مشاغل(41 درصد)استفاده شده است.گویندگان اصلی داستانها عبارتند از:نویسندهء کتاب که 13 درصد داستانها را نقل میکند.71 درصد داستانها توسط بهروز از شخصیتهای داستانی،9 درصد توسط پسر بازرگان و 5 درصد توسط قصیر از شخصیتهای دیگر داستانی،نقل میگردد.راویان اصلی اغلب ناشناختهاند و جز دو داستان که راویان معینی دارد، سایر داستانها با عباراتی مانند«شنیدم،گویند،آوردهاند و اصحاب تاریخ و ارباب حکایات»روایت میشود.زاویهء دید داستانها اغلب سوم شخص است.54 درصد داستانهای دارای کنش و 55 درصد فاقد کنش است،بن مایههای مشترک (دو عنصر وابسته،یک عنصر متضاد و واسطه)در این کتاب بسامد زیادی دراد.همچنین 59 درصد داستانها دارای نتایج و توصیههای اخلاقی است و 5 درصد فاقد این امر است.تنها در 7 درصد داستانها به حوادث خارق العاده اشاره شده، 83 درصد داستانها دارای زمان و 07 درصد دارای مکان است.
This article reviews and analyzes fictional elements of Fraed o Soluk.We research these titles: tale and story، genre، size، language، dialogue، character، narrator and speakers، view angle، action and structure of stories، moral results،time and place in Fraed o Soluk.This study explains the structure of stories from different dimensions. Fraed o Soluk includes the moral stories and its prose was written according to the method of Kalile va Demneh and Sandbadname.In stories and tales of Fraed of Soluk، there are features such as emphasis on the events، the absence of a strong cause and effect relationships between events، absolutism، moral results، immutability of characters، quality of narrative، common themes، and hypothetical time and place.There are 58 stories in Fraed o Soluk. The main stories are longer than secondary stories. Dialogue occurs mostly between main characters of stories. Linguistic features of technical prose (sixth and seventh century) in this book can be seen. There are 289 characters in the stories of this book. 85 percent are public and 15 percent are special. Most characters are animals (29 percent)، men and boys (19/5 percent) and job holders (14 percent). Main narrators include: book’s author، Behrooz، businessman son and Ghasir.The main narrators of the stories are often unknown.From a total of 58 stories، 45 percent have action and 55 percent have no specific action.95 percent of stories have moral results and recommendations.38 percent of the stories have time.70 percent of the stories have place.
خلاصه ماشینی:
برای بررسی ساختار داستانهای فرائد السلوک علاوه بر بیان مختصات کلی خود اثر،عناصر سازندهء داستانها از وجوه مختلف مورد مطالعه قرار گرفت؛یعنی ضمن بیان نوع داستان و طرز بیان و حجم آنها به عناصر اصلی سازنده داستانها پرداخته شد؛عناصری نظیر زبان و گفتگو،شخصیت،راوی،زوایهء دید،کنش،نتایج اخلاقی،حوادث خارق العاده،زمان و مکان.
مؤلف خود به این امر اشاره مینماید«میخواستم که بر عبارات اهل زمانهء خویش کتابی سازم و فراخور بلاغت کتاب روزگار خود صحیفهای پردازم که جامع باشد قوانین فصاحت واقانین بلاغت را و حاوی بود مرتنف عبارات و طرف حکایات را و اقتدا کنم به صاحب کلیله و سندباد و غیر آنکه افاضل ساختهاند و بر آن طریق که ایشان رفتهاند بروم»(همان،17) 2-مشخصههای کلی داستانها 1-2-نوع داستانها از نظر نوع داستان،در فرائد السلوک داستانها و قصههای اخلاقی و حکمی دیده میشود که از زبان حیوانات و شخصیتهای انسانی با هدف تعلیم و پند و اندرز بیان شده است.
خصوصیات داستانهای سنتی در این اثر بیشتر دیده میشود،هرچند میتوان از نظر شخصیتپردازی،نتایج اخلاقی و عدم استحکام علی حوادث،ویژگیهای قصه را نیز در این کتاب یافت؛اما حوادث خارق العاده در این داستانها کمتر از کتب مشابه است.
در برخی داستانهای اصلی کتاب امکانپذیر است؛اما با توجه به نگاه رایج و معمول به این داستانها،بررسی عناصری مانند حجم،نوع،زبان و گفتگو،شخیصت،راوی،زاویهء دید،زمان،مکان، موضوع و حوادث خارق العاده و بررسی بن مایههای زنجیرهای و تکراری داستانها بیشتر مورد توجه بوده است.
دربارهء گویندگان8داستانهای فرائد السلوک نکات زیر قابل ذکر است: 1-گویندگان و نقلکنندگان این داستانها افراد مختلفی هستند،81 داستان توسط خود نویسنده نقل میشود که از مهمترین این داستانها میتوان به حکایات اصلی ابواب دهگانه اشاره نمود.