چکیده:
مجازات یکی از قدیمیترین نهادهای بشری است. خصیصه بارز این نهاد، ناخوشایند
بودن آن برای کسی است که مورد مجازات قرار میگیرد. این ویژگی فلاسفه را برانگیخته
است تا در صدد ارایه توجیهاتی برای آن برآیند.این مقاله که در «دائرهالمعارف فلسفه» راتلیج به نگارش درآمده است، میکوشد
نظریات فلسفی مختلف راجع به این مطلب را بررسی نماید. در ابتدا دو رویکرد
آیندهنگرا یا غایتگرا و گذشتهگرا یا واپسگرا مطرح میشود. در رویکرد نخست
مجازات به دلیل تأمین هدفی آتی و نتایج سودمند آن توجیه میشود؛ در حالی که رویکرد
دوم به خطایی که مجرم مرتکب شده است توجه دارد.هریک از این دو رویکرد، مظاهر متفاوتی دارد. معروفترین مظهر رویکرد گذشته نگرا
نظریه تلافیجویانه است که ایده اصلی آن به یک معنا تاوان جرم است. از جمله مظاهر
رویکرد آیندهنگرا، نظریه تقلیل جرایم، بازپروری، اصلاح و درمان مورد است که بررسی
قرار میگیرند.در مقابل این نظریات که به مجرم توجه دارند، در بخش پایانی مقاله، نظریاتی که
میکوشند مجازات را با توجه به قربانی جرم توجیه کنند مورد بررسی قرار گرفته و دو
نظریه ارضای خاطر و جبران خسارت مطرح شده است.
خلاصه ماشینی:
"مفهوم دقیق «استحقاق» امر پیچیدهای است اما غالبا بر این نکته تأکید میشود که برای مستحق بودن مجرم لازم است اولا، با عمل ارادی خویش موجب اعمال مجازات نسبت به خود شده باشد و ثانیا، این مجازات تا جایی که ممکن است، با جرم تناسب داشته باشد.
ظاهرا چنین دیدگاهی نسبت به سایر مدلهای مکافاتگرا که قبلا از آنها بحث شد پیشرفتی آشکار دارد؛ زیرا در این دیدگاه به جای برخورد با استعارات مبهم و گولزننده با چارچوبی موجه روبهرو هستیم که مجازات را با مطلوب اخلاقی مهم و جذاب عدالت پیوند میدهد و به جای مکافاتگرایی صرف که متضمن وارد کردن کینهجویانه صدمه در برابر صدمه است، در این جا با نظام مجازاتهای مبتنی بر کاهش حقوق روبهرو هستیم.
به هر حال، برای این که قاعده «تنها مقصر را مجازات کن» ارتباطی مبنایی با مکافاتگرایی داشته باشد یک دلیل منطقی وجود دارد، زیرا «نگاه به گذشته» از اساس با آنها مشترک است؛ به این معنا که کانون اصلی بحث در مورد جنبه اخلاقی مجازات ناظر به عملی است که در گذشته انجام شده و نه آن چه در آینده به دست خواهد آمد.
ممکن است دادگاهها نظریات مکافات یا ارعاب را به عنوان اهداف اصلی نظام کیفری تلقی نمایند؛ اما نظریه جبران، دستکم در برخی جرایم برای کاهش یا تعلیق مجازات مناسب به نظر میرسد و این در حالتی است که مجرم برای انجام اعمالی در جهت جبران خسارت از قربانی خود آماده باشد."