چکیده:
صید غیر قانونی و قاچاق،همواره مانع بزرگی بر سر راه اجرای سیاستها در مدیریت منابع صیادی و ماهیگیری بوده است.در این راستا محققان بسیاری تلاش کردهاند تا از دیدگاههای مختلف،به این موضوع پرداخته و با ارائه مدلهایی به تحلیل و رفع آن بپردازند.ماهی خاویار خزر گونهای در حال انقراض است که بخش عمدهای از صید آن بصورت قاچاق و غیر قانونی میباشد.از این رو در سالهای اخیر کشورهای حوزه خزر و نیز کنوانسیونهای بین المللی،با در پیش گرفتن سیاستهایی،البته با محوریت مجازات،سعی در محافظت از این فسیل زنده را داشتهاند.از نگاه پویایی سیستمها (System Dynamics) رفتار قاچاقچیان،سیستمی متشکل از حلقههای بازخورد مهمی است که نادیده گرفتن هریک از این حلقهها منجر به تحلیلهایی ناقص از رفتار قاچاقچیان میشود.اجرای هرگونه سیاست حاصل از این تحلیلها،همواره با مقاومتی ذاتی از طرف این سیستم،روبرو خواهد شد.در این مقاله با استفاده از دیدگاه اقتصادی خرد و نیز پویایی سیستمها نشان داده میشود که هم محققان و هم سیاستگزاران، حلقه بازخورد مهمی را در مورد مکانیسم قیمت خاویار در بازار، نادیده گرفتهاند.این حلقه بازخورد،همواره انگیزه قاچاق را برای قاچاقچیان زنده نگاه میدارد. در پایان مقاله نیز،با ارائه یک سیاست،به توضیح چگونگی برخورد با مسئله قاچاق و صید غیر قانونی خاویار،البته با در نظر گرفتن این حلقه بازخورد مهم،پرداخته خواهد شد.
خلاصه ماشینی:
"در سالهای اخیر به دلیل حساسیتهای به وجود آمده ناشی از کاهش شدید ماهیان خاویاری و در نتیجه آن،محدودیتهای شدید اعمال شده توسط کشورهای حوزه دریای خزر،صید غیر قانونی خاویار،صیدی خطرناک برای صیادان محسوب شده و لذا تقریبا تمامی صید قاچاق این ماهی توسط قاچاقچیان سازمان یافته صورت میگیرد11.
ازاینرو افزایش احتمال دستگیری و جریمه برای قاچاقچیان،منحنی عرضه را به سمت بالا حرکت میدهد ولی به دلیل شیب کم منحنی تقاضا،1q تعادلی(عرضه این کالا)کاهش و بسیار و 1p(قیمت این کالا)افزایش ناچیزی خواهد داشت45،پس میتوان مشاهده کرد که در مورد یک کالای عادی همچون ماهی قزلآلا،با افزایش محدودیت (افزایش احتمال دستگیری و جریمه)عرضه،کاهشی چشمگیر و قیمت،افزایشی ناچیز خواهد داشت(البته به شرط آنکه محدودیتها بگونهای افزایش نیابد که منحنی عرضه را به قدری بالا برده که منحنی تقاضا را در قسمت عمودی و پرشیب آن قطع کند).
ناموفق بودن سیاستهای مبارزه با قاچاق،یا به نوعی همان«مقاومت در برابر سیاست»از منظر SD ،ناشی از نادیده گرفتن همین حلقه بازخورد مهم است،بررسی قیمت خاویار در دنیای واقعی نیز،درستی این حلقه بازخورده مفقوده را تأیید میکند: در همین راستا،ذکر دو نکته دیگر نیز مفید به نظر میرسد: نکته اول آنکه با کاهش سالیانه جمعیت ماهیان خاویاری،صید این ماهی برای صیادان مشکلتر شده و لذا هزینه تولید برای آنان پیوسته افزایش مییابد."