خلاصه ماشینی:
"آزادی دور:یعنی میتوانیم از این حرف به این نتیجه برسیم که سینمای مستند جنبهی واقعگرایانه هم دارد که اصلا در فرهنگ ما نیست؛این را میخواهید بگویید؟ آربی:خیر،میخواهم بگویم حدودی را که مثلا بعدا راجع به سینما صحبت میکنیم،حدود نوع ذهن مستندی که ما را در ایران داریم کمی روشن شود.
علیرغم خواست سازندهها یک اتفاق دیگری هم با جنبههای به اصطلاح روشنتری نسبت به فیلمهای ذهنی یا فیلمهای داستانی ضبط میشود و این مستقیما در اهداف اولیهی یک فیلمساز نیست، درحالیکه نوع سینمای مستند با برنامهریزی،به خاطر ضبط همین مسئله که مثلا فلان محله را میخواهند[که در آینده]این محلهژ وجود نخواهد داشت،به همین علت برنامهریزی شده که از آن روی (به تصویر صفحه مراجعه شود) یک طرح سیستماتیک فیلم بردارند و نگهداری کنند.
اما این شکل،همانطور که آربی گفت،در ایران وجود نداشته و در ممالک دیگر هم تا آنجا که خوانده و دیدهام کمتر وجود داشته است،چون بههرحال وقتی میان دوربین و واقعیتی که مقابل دوربین هست مینشیند،خواهناخواه به عنوان یک عنصر فرهنگی،به عنوان عاملی که واقعیت را از طریق زاویه و اندازهی دوربین،یعنی بلندی و کوتاهی لنزی که میگذارید،نوع نگاتیوی که انتخاب میکنید و ساعتی که فیلم میگیرید و احیانا ساعتی را که برای فیلمبردای انتخاب میکنید و فیلمبرداری که انتخاب میکنید و این فیلم در کدام لابراتوار و با چه شرایطی چاپ میشود،در تمام اینها وقتی شما دخالت میکنید، خواهناخواه دیگر این سینما،آن سینمای به اصطلاح مستند ایدهآل با آن شکلی که مطرح میشود،مطلق نیست؛این سینمای دیگری است."