چکیده:
در آنچه درپی میآید،نگارنده بر آن است تا با تکیه بر رسالت ادبیات کلاسیک نمایشی و نظر نظریهپردازان بزرگ،به بررسی یکی از این آثار،یعنی مکبث شکسپیر بپردازد.در این رهگذر،با تأکید بر شگردهای نمایشی و جنبههای زیباشناختی اثر،به معنایی عمیق که نمایانگر ارزشهای انسانی-جهانی است و در تاروپود بافت نمایشنامه تنیده شده است،میپردازیم.این تلاشی است مبنی بر اثبات اینکه تنها با تجزیه و تحلیل دقیق نامهای که بین مکبث و همسرش،بانو مکبث، رد و بدل میشود و به عنصری فراتر از یک پیام مکتوب جهت انتقال اطلاعات و به نقشمایهای محوری بدل میشود،میتوان به ساختار صوری و معنایی اثر نقب زد.نامه سرشار از اشارات تلویحی است که ما را به ذهن و انگیزهء نویسنده و حتی بعدها خوانندهءنامه رهنمون میکند و اثر را به نمایشنامهای که نمایانگر روانشناسی جنایت است،تبدیل میکند.جدالهای درونیای که قبل و بعد از نگارش این نامه،مکبث را گرفتار خویش میگرداند،در این نامه پژواک مییابد و ما را به فراز و نشیبهای روحی شخصیتهای محوری و پیشبینی کنشهای احتمالی آنان رهنمون میسازد.
خلاصه ماشینی:
در ضمن،نمیخواهیم به شیوهء شکارچیان صرف پیامهای اخلاقی عمل کنیم؛بلکه قصد ما این است که گوشهء چشمی به جاذبههای زیباشناختی داشته باشیم:تمهیداتی که شکسپیر به کار میگیرد تا حوادث نمایشنامهء مکبث را بر ما بنمایاند؛از جمله،نگارشنامهای که از طریق آن، شکسپیر ما را به عمق ذهن و روان شخصیت رهنمون میسازد و بدینسان،ما را با وسوسههایی آشنا میکند که ممکن است زمانی شأن انسانی خود ما را به خطر اندازد و به قعر سبعیّت و خواری بکشاند؛آشناییای که ممکن است برای خود ما باورنکردنی باشد و ما را به هراس بیندازد،ولی همین ایجاد وحشت و هشدار است که حقایق وجودی و فطری انسان را بر ما افشا ساخته و ملموس مینماید.
وی از دوستش،بانکو،میپرسد که آیا او از بشارت شکسپیر در مکبث در پی نمایش افکار پیش از ارتکاب به گناه و جدال شخص با وجدان خویش و فراز و نشیبهای روانیای است که خواننده را به دنبال خویش میکشد و در این همراهی،مخاطب با همزادپنداری با شخصیت داستان،به شناخت عمیق انسانهایی دست مییابد که هرکدام میتوانند نمایندهء انسان نوعی و در نتیجه،خود مخاطب باشند بزرگی که جادوگران در مورد وی و نسل پس از وی دادهاند،به هیجان نیامده است؟بانکو با خونسردی پاسخ میدهد که اگر بناست چنین شود،خواهد شد و نیازی به نگرانی وی نیست.
گزینش واژهها،لحن نویسندهء نامه و واکنش بعدی بانو مکبث به محتوای تلویحی آن، همه موضوعاتی است که این نامهء کوتاه دربر دارد داشت:یعنی طریقی که ذهن مکبث مورد هجوم وسوسهء جانشینی شاه قرار میگیرد،رفتهرفته فکر خیانت برایش جا میافتد و به سوی تخت شاهی خیز برمیدارد.